Zatrudnienie niani legalnie: Umowa, ZUS i dofinansowanie

Chcesz zapewnić dziecku najlepszą opiekę i jednocześnie wrócić do pracy? Legalne zatrudnienie niani, w tym babci lub dziadka, jest możliwe. Państwo oferuje wsparcie finansowe w postaci dofinansowania składek ZUS i nowego programu „Aktywny Rodzic”. Dowiedz się, jak formalnie zatrudnić nianię i skorzystać z dostępnych środków.

Kim jest niania w świetle prawa?

Niania to osoba fizyczna. Sprawuje opiekę nad dziećmi. Działa na podstawie umowy cywilnoprawnej. Nie jest to umowa o pracę. Niania może zajmować się dzieckiem. Dziecko musi mieć ukończone 20 tygodni życia. Górna granica wieku to 3 lata. W szczególnych przypadkach opieka może trwać do 4 lat. Dotyczy to sytuacji, gdy nie można zapewnić dziecku opieki przedszkolnej. Ustawa o opiece nad dziećmi do lat 3 reguluje te kwestie.

Umowa uaktywniająca – podstawa prawna zatrudnienia niani

Umowa uaktywniająca to najpopularniejsza forma zatrudnienia niani. Jest to umowa o świadczenie usług. Zawierają ją rodzice z nianią. Musi być spisana na piśmie. Określa strony umowy. Podaje cel i przedmiot opieki. Wskazuje czas i miejsce świadczenia usług. Precyzuje obowiązki niani. Ustala wysokość wynagrodzenia. Zawiera warunki zmiany lub rozwiązania umowy. Zgłoszenie umowy do ZUS jest obowiązkowe. Należy to zrobić w ciągu 7 dni od jej zawarcia.

Kto może być nianią?

Nianią może zostać każda osoba pełnoletnia. Nie może być rodzicem dziecka. Może to być członek rodziny. Babcia lub dziadek mogą pełnić tę rolę. Osoba kandydująca na nianię musi przejść badania sanitarno-epidemiologiczne. Potrzebne jest orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy.

Co powinna zawierać umowa uaktywniająca?

Umowa musi zawierać:

• Strony umowy (rodzice, niania).
• Cel i przedmiot umowy (opieka nad dzieckiem).
• Czas i miejsce świadczenia opieki.
• Obowiązki niani.
• Wysokość wynagrodzenia.
• Sposób i termin wypłaty wynagrodzenia.
• Czas trwania umowy.
• Warunki zmiany i rozwiązania umowy.

Umowa powinna być jasna. Chroni obie strony.

Dofinansowanie z ZUS do składek za nianię

Państwo wspiera rodziców zatrudniających nianie. Dofinansowanie obejmuje składki ZUS. Finansuje je budżet państwa. Dotyczy ubezpieczeń emerytalnego, rentowego, wypadkowego i zdrowotnego. Warunki dofinansowania zależą od daty zawarcia umowy. Zależą też od wysokości wynagrodzenia niani.

Dofinansowanie przysługuje, gdy dziecko ma od 20 tygodni do 3 lat. Może trwać do końca roku szkolnego. Roku, w którym dziecko kończy 3 lata. Wyjątkowo do 4 lat. Dotyczy to braku miejsc w przedszkolach. Dofinansowanie nie obejmuje rodziców na urlopach macierzyńskim, ojcowskim czy wychowawczym. Nie dotyczy rodzin zastępczych. Nie obejmuje osób korzystających z ulgi na podstawie umowy aktywizacyjnej.

Minimalne wynagrodzenie brutto w wybranych latach w Polsce (w zł).

Jak obliczane jest dofinansowanie ZUS?

Zasady zmieniły się od 1 stycznia 2018 roku. Budżet państwa finansuje składki. Dotyczy to części wynagrodzenia niani. Część ta nie może przekroczyć 50% minimalnego wynagrodzenia. Rodzic (płatnik) opłaca składki od pozostałej części. Opłaca też składki od nadwyżki ponad minimalne wynagrodzenie. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne dla niani. Składkę na to ubezpieczenie opłaca rodzic. Potrąca ją z pensji niani. Odprowadza do ZUS.

Przykładowo, w czerwcu 2022 roku minimalne wynagrodzenie wynosiło 3010 zł. Składki od połowy (1505 zł) pokrywał ZUS. Rodzic opłacał składki od pozostałych 1505 zł. Jeśli pensja niani była wyższa, rodzic opłacał pełne składki od nadwyżki.

Kiedy ZUS przestaje finansować składki?

Budżet państwa przestaje finansować składki, gdy:

• Umowa z nianią wygaśnie lub zostanie rozwiązana.
• Rodzic przestanie spełniać warunki. Na przykład straci pracę. Może też zawiesić działalność gospodarczą.
• Dziecko ukończy 3 lata (lub 4 lata w określonych przypadkach). Składki są opłacane do końca roku szkolnego.

W przypadku utraty pracy przez rodzica, ZUS opłaca składki przez 3 miesiące. Liczy się od daty zdarzenia. Po rozwiązaniu umowy należy wyrejestrować nianię z ubezpieczeń. Masz na to 7 dni.

Babcia lub dziadek jako niania – czy to możliwe?

Dziadkowie od dawna opiekują się wnukami. To naturalna forma wsparcia. Przepisy prawa pozwalają na formalne zatrudnienie dziadków. Mogą pracować jako niania dla własnych wnuków. Odbywa się to na podstawie umowy uaktywniającej. Zatrudnienie dziadków jest legalne.

Zalety zatrudnienia babci:

• Babcia jest członkiem rodziny. Zapewnia to lepszy kontakt z dzieckiem.
• Przekazuje tradycje i wartości rodzinne.
• Uczy zwyczajów zgodnych z rodziną.
• Jest dostępna w nagłych przypadkach.
• Czuje się potrzebna.
• Starannie opiekuje się wnuczkiem.
• Rodzic i babcia mogą swobodnie ustalać zasady wychowania.
• Jest osobą zaufaną.
• Dziecko czuje się przy niej bezpiecznie.

Decydując się na formalne zatrudnienie, można płacić wynagrodzenie. Zapobiega to poczuciu wykorzystywania. Dziadkowie mogą dorobić do emerytury. Dofinansowanie ZUS do składek jest dostępne. Dotyczy to dziadków zatrudnionych na umowę uaktywniającą. Opinie na ten temat są różne. Niektórzy rodzice uważają to za świetne rozwiązanie. Babcie czasem mają wątpliwości co do formalizacji opieki.

No powiem, że jest to jakaś opcja, jak dziadkowie nie są aktywni zawodowo. Ja jednak jestem daleka od takich rozwiązań. Niania to niania. Żłobek to żłobek. A dziadkowie potem wypomną, mimo że na tym zarabiają, że to oni wychowali wnuka. No i nie mówiąc o tym, że niestety mogą dziecko nie do końca wychowywać z takich duchem, na jakim zależy rodzicom. – Simona

Nowy program „Aktywny Rodzic” (Babciowe) – 1500 zł na opiekę

Od 1 października 2024 roku rusza nowy program. Nazywa się „Aktywny Rodzic”. Był zapowiadany jako „babciowe”. Oferuje wsparcie finansowe dla rodziców. Kwota wsparcia to 1500 zł miesięcznie. Dotyczy dzieci w wieku od 12 do 35 miesięcy. Dla dziecka z niepełnosprawnością wsparcie wynosi 1900 zł. Celem programu jest umożliwienie rodzicom powrotu do pracy. Środki można przeznaczyć na różne formy opieki.

Program oferuje trzy warianty wsparcia:

• „Babciowe” (Aktywnie w rodzinie)
• „Aktywnie w żłobku”
• „Aktywnie w domu”

W przypadku zawarcia umowy uaktywniającej z nianią (w tym babcią/dziadkiem), państwo sfinansuje koszty ubezpieczenia. Dotyczy to ubezpieczenia emerytalno-rentowego i zdrowotnego opiekuna. Warunek podpisania umowy nie jest już obowiązkowy. Rodzice mogą sami zdecydować. Mogą przeznaczyć środki na opłacenie niani. Mogą też wykorzystać je inaczej. Program jest elastyczny. Umożliwia wielokrotne zmiany wariantów. Nie można łączyć różnych świadczeń w tym samym miesiącu. Dotyczy to tego samego dziecka. Wnioski można składać elektronicznie. Dostępne kanały to PUE ZUS, mZUS, bankowość elektroniczna, portal Emp@tia.

Wysokość miesięcznego wsparcia w ramach programu „Aktywny Rodzic” (w zł).

Procedury ZUS – zgłoszenie i rozliczanie niani

Legalne zatrudnienie niani wymaga formalności w ZUS. Rodzic staje się płatnikiem składek. Musi zgłosić nianię do ubezpieczeń. Należy to zrobić w ciągu 7 dni. Liczy się od daty rozpoczęcia pracy.

Jak zgłosić nianię do ZUS?

Zgłoszenie płatnika składek wymaga formularza ZUS ZFA. Służy do tego Platforma Usług Elektronicznych (PUE ZUS). Można też skorzystać z programu PŁATNIK. Następnie należy zgłosić nianię do ubezpieczeń. Służy do tego formularz ZUS ZUA. Dotyczy pełnych ubezpieczeń (emerytalne, rentowe, wypadkowe, zdrowotne). Jeśli niania ma inną pracę na pełen etat, zgłasza się ją tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Służy do tego formularz ZUS ZZA.

Jak rozliczać składki za nianię?

Dokumenty rozliczeniowe za nianię składa się co miesiąc. Termin to 20. dzień kolejnego miesiąca. Służą do tego formularze ZUS DRA (deklaracja rozliczeniowa) i ZUS RCA (raport miesięczny). Warto korzystać z PUE ZUS. Platforma ułatwia składanie dokumentów. W przypadku zmiany wynagrodzenia niani, należy to zgłosić. Służą do tego odpowiednie dokumenty rozliczeniowe.

Co zrobić po zakończeniu umowy z nianią?

Po rozwiązaniu lub wygaśnięciu umowy z nianią, trzeba ją wyrejestrować z ubezpieczeń. Masz na to 7 dni. Należy złożyć formularz ZUS ZWUA. Służy do wyrejestrowania ubezpieczonego. Jeśli rodzic przestaje być płatnikiem składek (np. dziecko kończy 3 lata), musi złożyć formularz ZUS ZWPA. Służy do wyrejestrowania płatnika składek.

Najczęściej zadawane pytania o zatrudnianie niani