Nowe przepisy dotyczące wcześniejszych emerytur nauczycielskich weszły w życie. Zmiany budzą nadzieję, ale też wiele obaw w środowisku pedagogicznym. Sprawdź, kto może skorzystać z nowych uprawnień i jakie są warunki.
Czym jest nowa emerytura nauczycielska?
Nowa emerytura nauczycielska obowiązuje od 1 września 2024 roku. Wprowadziła ją nowelizacja Karty Nauczyciela (art. 88a). Ta regulacja pozwala nauczycielom przejść na emeryturę przed powszechnym wiekiem. Powszechny wiek emerytalny to 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Nowe przepisy mają uprościć przejście na emeryturę. Celem jest też poprawa sytuacji finansowej pedagogów.
Kto może skorzystać z wcześniejszej emerytury?
Prawo do wcześniejszej emerytury mają nauczyciele spełniający określone warunki. Kluczowy jest staż pracy. Wymagany jest co najmniej 30-letni staż ubezpieczeniowy. W tym musi być minimum 20 lat faktycznej pracy w zawodzie nauczyciela. Praca musi być wykonywana w co najmniej połowie obowiązkowego wymiaru zajęć. Ważny jest też wiek nauczyciela i data urodzenia.
Warunki do uzyskania nowej emerytury
Aby otrzymać nową emeryturę, trzeba spełnić kilka warunków łącznie. Nauczyciel musi rozwiązać stosunek pracy. Wymagany jest staż co najmniej 30 lat. Trzeba też wykonywać pracę przed 1 stycznia 1999 r. Dotyczy to pracy w jednostkach zaliczanych do oświaty. Wymagany jest też minimalny staż pracy pedagogicznej (20 lat). Prawo do emerytury nie ustaje po osiągnięciu powszechnego wieku. Można złożyć wniosek przed osiągnięciem 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni).
Harmonogram przejścia na emeryturę
Nowa emerytura dla nauczycieli wchodzi w życie etapami. Zależy to od daty urodzenia. Od 1 września 2024 r. mogą przejść nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r. Od 1 września 2025 r. – nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1966 r., ale przed 1 września 1969 r. Od 1 września 2026 r. – nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1969 r. Wnioski o wcześniejszą emeryturę można składać od sierpnia 2024 r. Złożenie wniosku przed 1 sierpnia 2024 r. skutkuje decyzją odmowną.
Kto może skorzystać z nowej emerytury nauczycielskiej w 2024 roku?
Od 1 września 2024 roku mogą skorzystać nauczyciele urodzeni przed 1 września 1966 r., którzy spełniają warunki stażowe.
Jakie są główne warunki do przejścia na wcześniejszą emeryturę nauczycielską?
Nauczyciel musi mieć co najmniej 30 lat stażu ubezpieczeniowego. W tym musi być 20 lat pracy w zawodzie nauczyciela. Trzeba też rozwiązać stosunek pracy.
Jak obliczana jest wysokość emerytury?
Nowa emerytura nauczycielska jest obliczana na ogólnych zasadach. Podstawę stanowi suma składek na ubezpieczenie emerytalne. Dodaje się do niej zwaloryzowany kapitał początkowy. Uwzględnia się też środki na subkoncie w ZUS. Podstawę obliczenia dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia. Ten wskaźnik zależy od wieku, w którym przechodzi się na emeryturę. Minimalna emerytura ustawowa od 1 marca 2024 wynosi 1780,96 zł brutto. Wysokość emerytury nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury.
Nowa emerytura a środki z OFE i subkonta
Przy obliczaniu nowej emerytury nauczycielskiej bierze się pod uwagę środki na subkoncie ZUS. Środki z OFE (II filar) są przenoszone na subkonto w ZUS. Następnie są uwzględniane w podstawie obliczenia emerytury. W przypadku nowej emerytury środki są przenoszone na konto emeryta. Nie podlegają już dziedziczeniu. To różni się od nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego (NSK). W przypadku NSK środki z subkonta nie są przenoszone na konto w ZUS. Pozwala to zachować prawo do podziału środków lub gwarantowanej wypłaty.
Porównanie: nowa emerytura a świadczenie kompensacyjne
Nauczyciele mają dwie opcje przejścia na wcześniejsze świadczenie. Mogą wybrać nową emeryturę nauczycielską lub świadczenie kompensacyjne. Świadczenie kompensacyjne (NSK) dostępne jest dla nauczycieli z długim stażem. Jest dla tych, którzy nie mogą kontynuować pracy do wieku emerytalnego. NSK ma inne zasady obliczania. Podstawę NSK dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia dla wieku 60 lat. Podstawę nowej emerytury dzieli się według wieku przejścia na emeryturę. Ewa Tatarczak uważa, że świadczenie kompensacyjne nie jest optymalnym rozwiązaniem.
Łączenie emerytury z pracą
Czy można łączyć nową emeryturę nauczycielską z pracą? Tak, ale są ograniczenia. Można podjąć pracę w ograniczonym wymiarze. W przypadku pracy nauczyciela, nie może przekraczać ½ wymiaru zajęć. Potrzebna jest zgoda organu nadzoru pedagogicznego (kuratora oświaty). Krzysztof Baszczyński potwierdza, że na zatrudnienie nauczyciela na wcześniejszej emeryturze potrzebna jest zgoda kuratora. Zatrudnienie w innej pracy zarobkowej też jest możliwe. ZUS zawiesza lub zmniejsza emeryturę przy przekroczeniu limitów zarobków. Limity wynoszą 70% i 130% przeciętnego wynagrodzenia.
Kontrowersje wokół urlopów dla poratowania zdrowia
Nowe przepisy budzą też kontrowersje dotyczące urlopów zdrowotnych. 80 tysięcy nauczycieli jest zagrożonych utratą prawa do urlopu zdrowotnego. Urlop ma zostać zamieniony na leczenie sanatoryjne lub rehabilitacyjne. Zamiana rocznego, płatnego urlopu na trzytygodniowy płatny jest krytykowana. Przepisy te są częścią tzw. emerytur czarnkowych. Obecne regulacje ograniczają urlop nauczycielom, którym do emerytury brakuje mniej niż rok. Dyrektor szkoły ocenia sytuację na podstawie dokumentacji. Urlop nie może przekraczać okresu do końca miesiąca przed nabyciem uprawnień emerytalnych.
„Ta ustawa spowoduje, że w przyszłym roku 80 tysięcy nauczycieli straci uprawnienie do urlopu dla poratowania zdrowia” – Związek Nauczycielstwa Polskiego.
Decyzje te wywołują etyczne dylematy wśród dyrektorów szkół. MEN nie zamierza zmieniać przepisów dotyczących urlopów zdrowotnych. MEN nie planuje rewizji mimo krytyki ze strony nauczycieli i ZNP. Przedstawiciele związków zawodowych krytykują zmiany jako niekorzystne. MEN broni obecnych rozwiązań. Podkreśla odpowiedzialność dyrektora szkoły.
Reakcje środowiska nauczycielskiego
Wielu nauczycieli wyraża niezadowolenie i krytykę wobec zmian. Sejm odrzucił poprawki Senatu do zmian w Karcie nauczyciela. Poprawki miały wprowadzić korzystniejsze rozwiązania. Odrzucenie poprawek Senatu nie rozwiązuje problemu niskich świadczeń. Wcześniejsza emerytura będzie wyliczana na ogólnych zasadach. Będzie bardzo niska. Wysokość świadczenia spowoduje, że tylko osoby w wyjątkowo trudnej sytuacji zdecydują się na nie. Przedstawiciele związków zawodowych nie zamierzają dyskutować z obecnymi przepisami. Krzysztof Baszczyński ze ZNP nie będzie występować do prezydenta o zawetowanie przepisów. Komentarze użytkowników odzwierciedlają frustrację i krytykę. W Polsce tysiące dzieci nie dostało się do liceum z powodu braku miejsc. Sytuacja w edukacji jest napięta. Planowane są rozmowy z MEiN na temat kolejnej nowelizacji ustaw oświatowych.
„Nie będziemy występować do prezydenta, żeby przynajmniej te przepisy zawetował” – Krzysztof Baszczyński.
„Świadczenie kompensacyjne nie jest optymalnym rozwiązaniem” – Ewa Tatarczak.
Podsumowanie i perspektywy
Nowe przepisy emerytalne dla nauczycieli weszły w życie 1 września 2024 roku. Umożliwiają wcześniejsze przejście na emeryturę. Wymagają spełnienia warunków stażowych i wiekowych. Sposób obliczania emerytury opiera się na ogólnych zasadach ZUS. Środki z OFE są przenoszone na subkonto. Zmiany w urlopach zdrowotnych budzą duże kontrowersje. 80 tysięcy nauczycieli może stracić uprawnienia od 2025 roku. MEN nie planuje zmian w tej kwestii. Środowisko nauczycielskie wyraża niezadowolenie. Oczekiwane są dalsze rozmowy i ewentualne nowelizacje. Zachęcamy do śledzenia aktualności na portalach branżowych.
