Renta rodzinna w Polsce – komu przysługuje i na jakich zasadach?

Renta rodzinna to kluczowe wsparcie finansowe dla rodzin po stracie bliskiej osoby. Zobacz, kto może ją otrzymać i jakie warunki musisz spełnić w ZUS lub KRUS.

Czym jest renta rodzinna?

Renta rodzinna stanowi wsparcie finansowe. Przysługuje członkom rodziny. Zmarła osoba musiała mieć prawo do emerytury lub renty. Mogła też spełniać warunki do ich uzyskania. Renta rodzinna to świadczenie po śmierci ubezpieczonego. Wypłaca ją Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Rolnicy otrzymują ją z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Renta rodzinna to forma zabezpieczenia społecznego. Pomaga osieroconym dzieciom i małżonkom. W pewnym sensie przypomina rentę wdowią. Projekt ustawy o rencie wdowiej jest w trakcie prac.

Kto ma prawo do renty rodzinnej?

Prawo do renty rodzinnej mają najbliżsi zmarłego. Lista uprawnionych jest ściśle określona. Obejmuje dzieci własne i przysposobione. Dotyczy też dzieci drugiego małżonka. Renta przysługuje wnukom i rodzeństwu. Mogą ją otrzymać rodzice zmarłego. Prawo do renty ma także małżonek zmarłego.

Renta rodzinna dla dzieci – wiek i nauka

Dzieci mają prawo do renty do 16 roku życia. Po 16. urodzinach muszą się uczyć. Wtedy świadczenie przysługuje do 25 lat. Jeśli dziecko jest całkowicie niezdolne do pracy, nie ma limitu wieku. Prawo do renty wygasa po 25. urodzinach, jeśli nauka się zakończyła. Kontynuacja nauki wymaga zaświadczeń.

Renta rodzinna dla wdowy i wdowca

Małżonek zmarłego może otrzymać rentę. Wdowa musi mieć 50 lat lub być niezdolna do pracy. Może też wychowywać uprawnione dzieci. Wiek dzieci to do 16 lub 18 lat (jeśli się uczą). Przepisy dla wdowy stosuje się do wdowca. Wdowiec musi mieć ukończone 65 lat. Wdowa rozwiedziona może mieć prawo do renty. Musiała mieć ustalone prawo do alimentów. Długość małżeństwa nie ma znaczenia.

W Polsce jednak częściej mamy do czynienia z tym, że to wdowy pobierają rentę rodzinną.

Renta dla małżonka może być dożywotnia. Warunkiem jest wiek lub niezdolność do pracy. Wdowa poniżej 50 lat może dostać rentę okresową. Przysługuje ona przez 2 lata po śmierci męża. Może trwać dłużej, jeśli opiekuje się dzieckiem. Średnia długość życia mężczyzn jest krótsza. Wynosi około 9 lat mniej niż kobiet.

Renta rodzinna dla wnuków, rodzeństwa i innych dzieci

Prawo do renty mogą mieć wnuki. Dotyczy to także rodzeństwa. Inne dzieci przyjęte na wychowanie też mogą być uprawnione. Musiały zostać przyjęte przed pełnoletnością. Nie dotyczy to dzieci w rodzinie zastępczej. Nie dotyczy to dzieci w domu dziecka.

W przypadku wnuków, rodzeństwa i innych dzieci chodzi o osoby, które zostały przez zmarłą osobę przyjęte na wychowanie.

Co ze zmarłym rodzicem, który nie pracował?

Czy renta rodzinna przysługuje dzieciom po niepracującym rodzicu? Strata rodzica to duża trauma. To też realne wyzwanie finansowe. Prawo do renty rodzinnej zależy od zmarłego. Zmarły musiał mieć prawo do emerytury. Mógł też mieć prawo do renty z niezdolności do pracy. Ważne jest spełnienie warunków do tych świadczeń. Jeśli rodzic nigdy nie pracował, nie opłacał składek. Szanse na rentę są znikome. System opiera się na ubezpieczeniu społecznym. W wyjątkowych sytuacjach można szukać pomocy. Prezes ZUS rozpatruje takie wnioski. Decyzja jest uznaniowa. Pozytywne rozpatrzenie zdarza się rzadko. Może być jednak kołem ratunkowym.

Brak opłacania składek znacząco ogranicza prawo do renty.
Decyzja w drodze wyjątku jest uznaniowa.

Wymagany staż ubezpieczeniowy zmarłego

Prawo do renty wymaga stażu ubezpieczeniowego. Warunek zależy od wieku zmarłego. Chodzi o wiek, w którym powstała niezdolność do pracy. Wymagany staż to od 1 roku do 5 lat. Zależy od wieku powstania niezdolności. Osoby poniżej 20 lat potrzebują 1 roku. Między 20 a 22 lat to 2 lata. Od 22 do 25 lat to 3 lata. Między 25 a 30 lat to 4 lata. Po 30 roku życia potrzeba 5 lat. Okresy składkowe i nieskładkowe są sumowane. Okres 5 lat musi przypadać w ostatnim dziesięcioleciu. Dotyczy to osób, u których niezdolność powstała po 30 roku życia. Okresy składkowe to czas pracy. Obejmuje też pobieranie zasiłków. Okresy nieskładkowe to np. świadczenie rehabilitacyjne. Podstawą prawną jest Ustawa o emeryturach i rentach z FUS. Jej art. 58 określa te warunki. Zmiany przepisów mogą wpływać na zasady.

Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uzależnione jest wieku, w którym powstała niezdolność do pracy.

Wymagany okres składkowy i nieskładkowy od 1 do 5 lat, w zależności od wieku powstania niezdolności.

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego okresu, można go uzyskać poprzez wcześniejsze zgłoszenie do ubezpieczenia.

Wymagany staż ubezpieczeniowy w zależności od wieku powstania niezdolności do pracy.

Jak obliczyć wysokość renty rodzinnej?

Wysokość renty rodzinnej zależy od świadczenia zmarłego. Oblicza się ją na podstawie emerytury lub renty zmarłego. Świadczenie to jest dzielone między uprawnionych. Jedna osoba uprawniona otrzymuje 85%. Dwie osoby dzielą 90%. Trzy lub więcej osób dzieli 95%. Wszystkim uprawnionym przysługuje jedna łączna renta. Jest ona dzielona po równo. Łączna kwota renty nie może być wyższa. Nie może przekraczać świadczenia zmarłego. Sierota zupełna dostaje dodatkowo dodatek dla sierot zupełnych.

Wysokość renty rodzinnej wynosi 85 proc. świadczenia zmarłego małżonka.

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna, którą – w razie konieczności – dzielimy po równo między uprawnionych.

Podział wysokości renty rodzinnej w zależności od liczby uprawnionych osób.

Ile wynosi minimalna renta rodzinna?

System gwarantuje minimalną kwotę renty. Minimalna renta rodzinna ulega zmianom. Od 1 marca 2025 roku wynosi 1878,91 zł brutto. Wcześniej minimalna kwota wynosiła 1588,44 zł. Jeszcze wcześniej było to 1338,44 zł. Kwoty te są ustalane przez państwo. Waloryzacja świadczeń wpływa na ich wysokość.

Minimalna kwota renty rodzinnej ulega zmianom, zazwyczaj po waloryzacji.

Jak złożyć wniosek o rentę rodzinną?

Wniosek złożysz w ZUS lub KRUS. Możesz iść do oddziału osobiście. Możesz wysłać dokumenty pocztą. Dostępne są też opcje online. Platforma PUE ZUS umożliwia złożenie wniosku elektronicznie. Potrzebujesz odpowiednich dokumentów. Akt zgonu jest niezbędny. Musisz potwierdzić stopień pokrewieństwa. Wymagane jest zaświadczenie o stanie zdrowia (OL-9). Potrzebne są dokumenty o pracy zmarłego. Dla dzieci uczących się potrzebne jest zaświadczenie ze szkoły. Złóż wniosek do końca miesiąca po śmierci. Wtedy renta przysługuje od dnia zgonu. Jeśli złożysz wniosek później, wypłata ruszy od miesiąca złożenia. Warto skonsultować się z doradcą ZUS.

Jeśli dokumenty o rentę rodzinną trafią do ZUS do końca miesiąca następującego po śmierci rodzica, świadczenie przysługuje od dnia zgonu.

W przypadku późniejszego zgłoszenia renta jest wypłacana dopiero od miesiąca złożenia wniosku.

• Złożenie dokumentów do końca miesiąca po śmierci rodzica gwarantuje wypłatę od dnia zgonu.
• W przypadku odrzucenia wniosku, można złożyć odwołanie lub wniosek w trybie wyjątkowym.
• Kontynuacja nauki wymaga zaświadczeń od szkoły lub uczelni.
• Warto korzystać z usług prawnika lub doradcy ZUS przy składaniu wniosku.
• Skonsultuj się z ZUS w celu uzyskania szczegółowych wymagań dokumentacyjnych.
• Złóż wniosek o rentę z odpowiednią dokumentacją potwierdzającą stan zdrowia i zatrudnienie.
• Przestrzegaj terminów składania wniosków.
• Złóż wniosek ERR-W w oddziale ZUS.
• Dołącz dokumenty potwierdzające kryteria.
• Złóż wniosek w terenowym oddziale ZUS osobiście lub pocztą.

Przygotuj następujące dokumenty:

• Wniosek ERR-W.
• Akt zgonu.
• Dowód osobisty.
• Dokument potwierdzający pokrewieństwo.
• Zaświadczenie o stanie zdrowia (OL-9).
• Dokumenty o okresach pracy/wynagrodzeniach zmarłego.
• Zaświadczenie o nauce (dla dzieci powyżej 16 lat).

Renta rodzinna a praca – limity zarobkowe

Pobierając rentę rodzinną, możesz pracować. Musisz jednak uważać na limity zarobkowe. Przekroczenie ich wpływa na wysokość renty. Są dwa progi przychodów. Pierwszy to 70% przeciętnego wynagrodzenia. Jego przekroczenie zmniejsza rentę. Drugi próg to 130% przeciętnego wynagrodzenia. Jego przekroczenie zawiesza wypłatę renty. Limity te są aktualizowane co kwartał. Od 1 czerwca 2024 roku 70% wynosi 6 273,60 zł brutto. 130% to 11 650,97 zł brutto. Aktualne limity od 1 września 2024 mogą być niższe. Wynika to z niższego przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale. Niektóre grupy nie mają zmniejszanej renty. Dotyczy to np. żony wojskowego.

Limity zarobkowe są aktualizowane co kwartał.

Wpływ przekroczenia limitów zarobkowych na wysokość renty rodzinnej.

Wyjątkowe sytuacje i odmowa przyznania renty

Co jeśli zmarły nie spełniał warunków? Możliwe jest wsparcie w wyjątkowej sytuacji. Wniosek rozpatruje Prezes ZUS. Decyzja zależy od trudnej sytuacji rodzinnej. Uzyskanie renty w tym trybie jest rzadkie. Może być jednak ostatnią deską ratunku. ZUS może odmówić przyznania renty. Dzieje się tak, gdy zmarły nie spełnił warunków. Odmowa następuje też, gdy dziecko przekroczyło wiek. Wysokie przychody uprawnionego to kolejna przyczyna. Zawarcie związku małżeńskiego przez uprawnionego też może skutkować odmową. Wyjątek stanowi niezdolność do pracy. Jeśli ZUS odmówi, możesz złożyć odwołanie. Możesz też złożyć wniosek w trybie wyjątkowym.

Decyzja prezesa ZUS jest uznaniowa, a pozytywne rozpatrzenie zdarza się rzadko, lecz w skrajnych przypadkach może stanowić finansowe koło ratunkowe.

Uzyskanie renty w drodze wyjątku jest trudne i zależy od indywidualnej oceny sytuacji.