Złamanie szyjki kości udowej – przyczyny, objawy, leczenie i rehabilitacja

Złamanie szyjki kości udowej to poważny uraz. Najczęściej dotyka osoby starsze. Wymaga szybkiej diagnostyki i leczenia. Dowiedz się więcej o tym złamaniu.

Czym jest złamanie szyjki kości udowej?

Szyjka kości udowej to ważna część szkieletu. Znajduje się pod głową kości udowej. Tworzy kluczowy element stawu biodrowego. Złamanie tej struktury jest bardzo groźne. Stanowi poważne zagrożenie dla życia. W pobliżu przebiegają duże naczynia krwionośne. Gojenie złamań w tym miejscu bywa trudne. Budowa kości udowej utrudnia proces zrostu. Złamanie może prowadzić do wielu powikłań.

Przyczyny i czynniki ryzyka złamania

Do złamania kości udowej dochodzi najczęściej u osób starszych. Często dotyka także sportowców. Główną przyczyną jest zwykle upadek na staw biodrowy. U osób młodszych zdarza się w wypadkach komunikacyjnych. U seniorów nawet niewielki upadek może spowodować złamanie. Osłabienie struktury kości odgrywa dużą rolę. Wynika z osteoporozy i naturalnego starzenia. Główne czynniki ryzyka to osteopenia i osteoporoza. Obniżają one gęstość mineralną kości. W przebiegu osteoporozy kości ulegają demineralizacji. Stają się kruche i mniej odporne. Złamanie dotyczy głównie kobiet po 60. roku życia. Wiąże się to z menopauzą. Zmiany hormonalne wpływają na stan kości. Czynniki ryzyka u kobiet to zaburzenia hormonalne. Z powodu starzenia organizmu rośnie ryzyko złamań. Osłabienie mięśni przyczynia się do upadków. Zaburzenia równowagi zwiększają to ryzyko. Przyczyny upadków to także choroby neurologiczne. Schorzenia układu krążenia również wpływają na równowagę. Zły stan zdrowia ogólnego jest czynnikiem ryzyka. Spożywanie alkoholu i palenie papierosów też zwiększa ryzyko. Złamania mogą być wynikiem zmian zwyrodnieniowych. Złamane udo może być efektem nadmiernego obciążenia. Dotyczy to zdrowej lub osłabionej kości. Około 80 procent osób po 60. roku życia doświadcza złamania szyjki lub okolicy krętarzowej.

Rodzaje złamań szyjki kości udowej

Złamania szyjki kości udowej mają różne typy. Dzielą się na podgłowowe i przezszyjkowe. Klasyfikacja Gardena opisuje stopień przemieszczenia odłamów. Wyróżnia cztery stopnie. I⁰ oznacza złamanie bez przemieszczenia. II⁰ to złamanie ze śladowym przemieszczeniem. III⁰ to złamanie z częściowym przemieszczeniem. IV⁰ to złamanie z całkowitym przemieszczeniem. Klasyfikacja Pauwelsa ocenia kąt nachylenia szczeliny złamania. Typ I to kąt 30 stopni. Typ II obejmuje kąt od 30 do 50 stopni. Typ III dotyczy kąta od 50 do 70 stopni.

Objawy złamania szyjki kości udowej

Złamanie szyjki kości udowej daje charakterystyczne objawy. Głównym symptomem jest silny ból w pachwinie. Ból nasila się przy próbie ruchu. Szczególnie bolesne jest obciążanie nogi. Często widoczne jest skrócenie kończyny. Stopa bywa wykręcona na zewnątrz. Może pojawić się obrzęk w okolicy biodra. Czasem widoczne jest zasinienie. Ból może promieniować do kolana. Ograniczenie ruchomości stawu biodrowego jest wyraźne. Deformacja kończyny może być zauważalna. Objawy te wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.

Diagnostyka złamania

Rozpoznanie złamania opiera się na badaniu lekarskim. Lekarz zbiera wywiad od pacjenta. Ocenia ogólny stan zdrowia. Przeprowadza badanie palpacyjne okolicy biodra. Kluczowe badanie to zdjęcie rentgenowskie (RTG). RTG pozwala zobaczyć złamanie. W wątpliwych przypadkach wykonuje się inne badania. Rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (TK) dają dokładniejszy obraz. Diagnostyka ma na celu potwierdzenie złamania. Określa także jego typ i stopień przemieszczenia. Szybka diagnostyka jest bardzo ważna.

Leczenie złamania szyjki kości udowej

Leczenie złamania szyjki kości udowej jest zazwyczaj operacyjne. W większości przypadków zaleca się operację. Celem jest stabilizacja złamania. Operacja umożliwia szybszy powrót do sprawności. Leczenie z wyboru to interwencja chirurgiczna. Może to być zespolenie złamania śrubami. Inną metodą jest wstawienie endoprotezy. Stosuje się endoprotezoplastykę stawu biodrowego. Może być częściowa lub całościowa. Endoproteza zastępuje uszkodzony fragment kości. Implanty śrubowe służą do zespolenia odłamów. Leczenie operacyjne obejmuje repozycję złamania. Następnie wykonuje się stabilizację wewnętrzną. Używa się do tego gwoździ lub płytek. Operację należy przeprowadzić szybko po urazie. Idealnie w ciągu 12–24 godzin. Brak leczenia operacyjnego grozi powikłaniami. Leczenie zachowawcze stosuje się rzadziej. Jest zarezerwowane dla pacjentów z przeciwwskazaniami do operacji. Polega na unieruchomieniu. Stosuje się gipsowy but derotacyjny. Czasem używa się wyciągu szkieletowego. Leczenie operacyjne jest jednak standardem postępowania.

W większości przypadków zalecanym postępowaniem jest leczenie operacyjne, którego celem jest stabilizacja złamania i umożliwienie poruszania się bez bólu.

Wykres przedstawiający czas do operacji i śmiertelność w pierwszym roku po złamaniu szyjki kości udowej.

Rehabilitacja po złamaniu szyjki kości udowej

Rehabilitacja po złamaniu jest kluczowym elementem leczenia. Powinna rozpocząć się jak najszybciej. Wczesna rehabilitacja jest niezwykle ważna. Zaczyna się już w pierwszej dobie po operacji. Ma na celu przywrócenie sprawności. Zapobiega powikłaniom. Dąży do jak najszybszej pionizacji pacjenta. Umożliwia powrót do samodzielności. Początkowe ćwiczenia są proste. Obejmują ćwiczenia oddechowe. Stosuje się ćwiczenia przeciwzakrzepowe. Ważne są ćwiczenia izometryczne mięśni. Dotyczą mięśnia czworogłowego uda. Wzmacniają też mięśnie pośladkowe. W kolejnych dniach rozpoczyna się pionizację. Odbywa się przy pomocy balkonika. Można używać kul łokciowych. Wprowadza się ćwiczenia zakresu ruchu. Stosuje się ćwiczenia w odciążeniu. Pacjent uczy się prawidłowego chodu. Ćwiczenia czynne stawu skokowego są ważne. Ćwiczenia stawu kolanowego również. Stopniowo zwiększa się obciążenie kończyny. Pełne obciążenie jest możliwe po około 12 tygodniach. Wymaga to potwierdzenia zrostu kostnego. Rehabilitacja po złamaniu trwa różnie. Może zająć od kilku miesięcy. Czasem trwa nawet do roku. Intensywna faza trwa zwykle do 12 tygodni. Powrót do aktywności fizycznej zajmuje około 4 miesięcy. Regeneracja tkanek miękkich może trwać dłużej. Nawet do 2 lat. Rehabilitacja jest konieczna. Przywraca pełną funkcję kończyny. Nie powinno się jej pomijać. Warto zacząć usprawnianie ruchowe wcześnie. Systematyczność w ćwiczeniach jest kluczowa. Program rehabilitacji powinien być indywidualny. Stosuje się różne metody fizjoterapii. Laseroterapia może wspomagać gojenie. Krioterapia redukuje obrzęk i ból. Pole magnetyczne przyspiesza zrost. Kąpiele wirowe poprawiają krążenie. Lampy nagrzewające rozluźniają mięśnie. Nowoczesne technologie wspierają rehabilitację. Dostępne są bieżnie antygrawitacyjne. Systemy LEVIACTIVE pomagają w chodzeniu. Urządzenia Motomed Viva 2 wspomagają ruch. Stół do pionizacji ułatwia wstawanie. Roboty do rehabilitacji, jak Luna EMG, pomagają w ćwiczeniach. Wirtualna rzeczywistość (Neuroforma VR) angażuje pacjenta. Systemy sufitowe UNO ułatwiają przemieszczanie. Platformy wibracyjne Galileo Med L stosuje się do wzmocnienia. Suplementacja może wspierać zrost kostny. Zaleca się kolagen i witaminę D. Kwas hialuronowy może wspierać stawy.

• Zacznij usprawnianie ruchowe jak najszybciej.
• Stosuj ćwiczenia przeciwzakrzepowe i izometryczne.
• Wzmacniaj mięśnie i ćwicz równowagę.
• Stopniowo ucz się obciążania kończyny.
• Unikaj intensywnego treningu przez pierwsze 6 miesięcy.
• Wspieraj się suplementacją, np. kolagenem.

Wykres przedstawiający orientacyjny czas trwania etapów rehabilitacji po złamaniu szyjki kości udowej.

Powikłania po złamaniu szyjki kości udowej

Złamanie szyjki kości udowej niesie ryzyko poważnych powikłań. Powikłania te są częstą przyczyną zgonów. Mogą prowadzić do trwałej niepełnosprawności. Jednym z groźnych powikłań jest martwica głowy kości udowej. Dochodzi do niej z powodu zaburzeń ukrwienia. Częste są powikłania zakrzepowo-zatorowe. Zakrzepica żył głębokich grozi zatorem płucnym. Może wystąpić zapalenie płuc. Długie unieruchomienie sprzyja infekcjom. Odleżyny są kolejnym problemem. Zakażenie rany pooperacyjnej jest możliwe. Może dojść do przemieszczenia odłamów. Implanty mogą ulec poluzowaniu. Brak zrostu kostnego prowadzi do stawu rzekomego. Uszkodzenie nerwów i naczyń krwionośnych jest rzadkim powikłaniem. Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego mogą się rozwinąć. Niewydolność krążeniowo-oddechowa bywa powikłaniem. Upośledzenie motoryki jelit może wystąpić. Pogorszenie stanu ogólnego pacjenta jest częste. Powikłania po złamaniu, a nie samo złamanie, są najczęstszą przyczyną zgonu.

Powikłania po złamaniu, a nie samo złamanie, są najczęstszą przyczyną zgonu.

Rokowania i śmiertelność

Rokowania po złamaniu szyjki kości udowej zależą od wielu czynników. Wiek pacjenta ma duże znaczenie. Ogólny stan zdrowia wpływa na szanse powrotu do sprawności. Szybkość wdrożenia leczenia jest kluczowa. Skuteczne leczenie i rehabilitacja zwiększają szanse. Niestety, ryzyko śmiertelności jest wysokie. Około 25-30 procent osób starszych umiera w ciągu roku od złamania. Główną przyczyną są powikłania. Zapalenie płuc i zakrzepica są szczególnie niebezpieczne. Ryzyko powikłań po leczeniu protezoplastyki jest niskie. Wynosi 1-2% w zakresie zwichnięcia protezy. Mimo postępów medycyny, złamanie pozostaje poważnym problemem.

Jak zapobiegać złamaniom szyjki kości udowej?

Zapobieganie złamaniom jest bardzo ważne. Szczególnie u osób starszych. Kluczowe jest unikanie upadków. Należy zadbać o profilaktykę osteoporozy. Obejmuje to właściwą dietę. Dieta powinna być bogata w wapń i witaminę D. Suplementacja wapnia i witaminy D jest często zalecana. Aktywność fizyczna wzmacnia kości i mięśnie. Ćwiczenia powinny być dostosowane do wieku. Aktywność na świeżym powietrzu jest korzystna. Warto stosować leki na osteoporozę na receptę. Należy usunąć zagrożenia z otoczenia seniora. Montaż poręczy w łazience i na schodach jest pomocny. Likwidacja progów i luźnych dywaników zmniejsza ryzyko potknięcia. Poprawa oświetlenia w domu jest kluczowa dla bezpieczeństwa. Regularne badania wzroku i słuchu są ważne. Pomagają w utrzymaniu równowagi. Monitorowanie skutków ubocznych leków jest konieczne. Niektóre leki mogą powodować zawroty głowy. Używanie chodzików lub lasek przez osoby starsze zapewnia stabilność. Odpowiednio profilowane krzesła ułatwiają wstawanie. Ograniczają zgięcie w stawie biodrowym. Leczenie osteoporozy obejmuje regularne badania. Hormonalna terapia zastępcza u kobiet w okresie menopauzy może być rozważona. Właściwa dieta powinna być bogata w białko. Szybka reakcja na urazy jest istotna. Wczesna diagnoza i leczenie poprawiają rokowania.

• Zadbaj o profilaktykę osteoporozy.
• Stosuj suplementację wapnia i witaminy D.
• Utrzymuj regularną aktywność fizyczną.
• Usuwaj zagrożenia z otoczenia domowego.
• Wykonuj regularne badania wzroku i słuchu.
• Monitoruj przyjmowane leki.

Pytania i odpowiedzi