Złamanie szyjki kości udowej to poważny uraz, szczególnie groźny dla osób starszych. Dowiedz się, jakie są przyczyny, objawy, metody leczenia i kluczowe etapy powrotu do zdrowia po tym urazie.
Czym jest złamanie szyjki kości udowej?
Kość udowa to najdłuższa kość człowieka. Jest także najcięższa i najmocniejsza. Szyjka kości udowej leży pod jej głową. Tworzy ważny staw biodrowy. Złamanie biodra często dotyczy właśnie szyjki. Złamania w tym miejscu są wewnątrztorebkowe. Dzielimy je na podgłowowe i przezszyjkowe.
Przyczyny złamania szyjki kości udowej
Złamanie szyjki kości udowej ma różne przyczyny. U osób starszych najczęściej jest to prosty upadek. Taki uraz nazywamy niskoenergetycznym. Młodsze osoby doznają go rzadziej. U nich potrzebna jest duża siła. Powodem bywa wypadek komunikacyjny. Może być nim też upadek z dużej wysokości. Zmiany zwyrodnieniowe kości też sprzyjają złamaniom. Czasem dochodzi do złamania zmęczeniowego.
Czynniki ryzyka złamania szyjki kości udowej
Istnieje wiele czynników ryzyka. Najważniejsza jest osteoporoza. Ta choroba osłabia kości. Zmniejsza ich gęstość mineralną. Osteopenia to stan poprzedzający. Ryzyko rośnie z wiekiem pacjenta. Szczególnie narażone są kobiety. Dotyczy to głównie pań po 60. roku życia. Średnia wieku pacjentów to 72 lata. Wielu ma ponad 80 lat. Inne czynniki to choroby przewlekłe. Należą do nich cukrzyca, choroba Parkinsona, demencja. Zły stan zdrowia ogólnie zwiększa ryzyko. Niskie stężenie estrogenów jest ważne u kobiet. Palenie papierosów i alkohol szkodzą kościom. Częste upadki to duży problem. Długotrwałe unieruchomienie też osłabia kości. Niektóre leki, np. sterydy, zwiększają ryzyko. Niedożywienie wpływa negatywnie na kości. Choroby takie jak nowotwory czy gruźlica też mogą być czynnikiem.
Główne czynniki zwiększające ryzyko to:
- Osteoporoza i osteopenia
- Podeszły wiek (szczególnie powyżej 70 lat)
- Płeć żeńska
- Przewlekłe choroby (cukrzyca, Parkinson, demencja)
- Zaburzenia równowagi i koordynacji
- Niskie stężenie estrogenów
- Palenie papierosów i alkohol
- Niedożywienie
- Stosowanie niektórych leków (np. sterydów)
- Długotrwałe unieruchomienie
Objawy złamania szyjki kości udowej
Jak rozpoznać złamanie szyjki kości udowej? Głównym objawem jest silny ból. Odczuwasz go w okolicy pachwiny. Ból nasila się przy próbie ruchu. Nie możesz obciążyć chorej nogi. Często pojawia się obrzęk. Widoczne bywa zasinienie lub krwiak. Czasem dochodzi do zniekształcenia. Możesz zauważyć skrócenie kończyny. Noga jest ustawiona w rotacji zewnętrznej.
Pytanie
Czy ból jest zawsze silny?
Odpowiedź
Tak, silny ból w pachwinie to typowy objaw. Nasilenie bólu rośnie przy próbie ruchu nogą.
Pytanie
Czy noga zawsze wygląda inaczej?
Odpowiedź
Możliwe jest skrócenie kończyny. Noga może być ustawiona w rotacji zewnętrznej. Czasem widać obrzęk i zasinienie.
Diagnostyka złamania szyjki kości udowej
Jak lekarz rozpoznaje złamanie? Podstawą jest wywiad z pacjentem. Lekarz przeprowadza badanie kliniczne. Kluczowe są badania obrazowe. Wykonuje się zdjęcie rentgenowskie (RTG). Często wystarcza do postawienia diagnozy. W trudniejszych przypadkach potrzebna jest tomografia komputerowa (TK). Czasem zleca się rezonans magnetyczny (MRI). Scyntygrafia kości bywa pomocna.
Metody diagnostyczne obejmują:
- Wywiad lekarski
- Badanie kliniczne
- Zdjęcie rentgenowskie (RTG)
- Tomografia komputerowa (TK)
- Rezonans magnetyczny (MRI)
- Scyntygrafia kości
Leczenie złamania szyjki kości udowej
Jak leczy się złamanie szyjki kości udowej? Najczęściej stosuje się leczenie operacyjne. Jego celem jest stabilizacja złamania. Ma też umożliwić szybki powrót do aktywności. U osób młodszych wykonuje się zespolenie. Stabilizuje się odłamy kostne śrubami lub płytkami. U pacjentów starszych preferowana jest endoprotezoplastyka. Polega na wymianie stawu biodrowego. Wstawia się protezę. Leczenie zachowawcze stosuje się rzadko. Polega na unieruchomieniu. Wskazane jest tylko, gdy operacja jest niemożliwa. Wartość operacji podkreślają statystyki. Śmiertelność bez operacji jest znacznie wyższa. U seniorów bez operacji umiera nawet 60%. Po operacji ryzyko spada do około 30%.
| Metoda leczenia | Opis | Kiedy stosowana |
|---|---|---|
| Zespolenie | Stabilizacja odłamów śrubami/płytkami | U osób młodszych |
| Endoprotezoplastyka | Wymiana stawu na protezę | U osób starszych |
| Leczenie zachowawcze | Unieruchomienie (np. w gipsie) | Gdy operacja niemożliwa |
Rehabilitacja po złamaniu szyjki kości udowej
Rehabilitacja po złamaniu jest kluczowa. Powinna zacząć się bardzo wcześnie. Często już pierwszej dobie po operacji. Wczesna mobilizacja pacjenta zapobiega powikłaniom. Zmniejsza ryzyko zakrzepicy. Chroni przed zapaleniem płuc. Zwalcza osłabienie mięśni. Pierwsze ćwiczenia są proste. Obejmują ćwiczenia oddechowe. Wykonuje się ćwiczenia izometryczne. Ważna jest pionizacja pacjenta. Następnie uczy się chodu. Najpierw przy balkoniku. Potem przy kulach. Celem jest odzyskanie pełnej sprawności. Czasem trwa to sześć miesięcy. Może potrwać nawet rok. U seniorów rehabilitacja jest trudniejsza. Wymaga dużo cierpliwości. Po wyjściu ze szpitala kontynuuje się ją w domu. Lub w specjalistycznej placówce. Stosuje się ćwiczenia wzmacniające. Wzmacnia się mięśnie nóg i tułowia. Wykorzystuje się sprzęt rehabilitacyjny. Służą do tego balkoniki i kule. Pomocne bywają taśmy oporowe.
Etapy i elementy rehabilitacji:
- Wczesna mobilizacja (często w 1. dobie po operacji)
- Ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe
- Ćwiczenia izometryczne
- Pionizacja pacjenta
- Nauka chodu (balkonik, kule)
- Stopniowe zwiększanie aktywności
- Ćwiczenia wzmacniające mięśnie
- Ćwiczenia poprawiające równowagę
- Terapia domowa lub w placówce
Powikłania po złamaniu szyjki kości udowej
Złamanie szyjki kości udowej może prowadzić do powikłań. Są one szczególnie groźne u osób starszych. Długie unieruchomienie sprzyja ich powstawaniu. Możliwe są infekcje. Występują odleżyny. Groźne są powikłania zakrzepowo-zatorowe. Należą do nich zakrzepica i zatorowość płucna. Może rozwinąć się zapalenie płuc. Uszkodzone mogą zostać nerwy. Czasem dochodzi do braku zrostu kości. Może pojawić się martwica głowy kości udowej. Powstają stawy rzekome. Ograniczenie ruchomości jest częste. Może prowadzić do trwałej niepełnosprawności. Niestety, złamanie zwiększa ryzyko śmierci. Śmiertelność w pierwszym roku po urazie jest wysoka. Szacuje się ją na 20-36% u seniorów. Nawet w pierwszym miesiącu ryzyko zgonu wzrasta.
Możliwe powikłania to:
- Infekcje (np. ran, dróg moczowych)
- Odleżyny
- Zakrzepica i zatorowość płucna
- Zapalenie płuc
- Uszkodzenia nerwów i naczyń
- Brak zrostu kostnego
- Martwica głowy kości udowej
- Ograniczenie ruchomości, przykurcze
- Trwała niepełnosprawność
- Zwiększone ryzyko kolejnych upadków
- Śmierć (szczególnie u osób starszych)
Profilaktyka złamań szyjki kości udowej
Czy można zapobiec złamaniu szyjki kości udowej? Tak, profilaktyka jest bardzo ważna. Skupia się na zapobieganiu upadkom. U osób starszych jest to kluczowe. Usuń zagrożenia z domu. Chodzi o progi i śliskie dywaniki. Zainstaluj poręcze w łazience. Używaj stabilnego obuwia. Ważna jest profilaktyka osteoporozy. Zapewnij odpowiednią dietę. Suplementuj wapń i witaminę D. Aktywność fizyczna wzmacnia kości. Unikaj palenia papierosów i alkoholu. Regularnie badaj wzrok i słuch. Monitoruj leki, które przyjmujesz. Niektóre wpływają na równowagę. Konsultacja z reumatologiem oceni stan kości. Wspieraj seniora emocjonalnie. Zachęcaj do aktywności społecznej. W razie potrzeby rozważ wsparcie opiekuna.
Wskazówki dotyczące profilaktyki:
- Zapobieganie upadkom w domu (usuwanie przeszkód, poręcze)
- Profilaktyka i leczenie osteoporozy
- Odpowiednia dieta bogata w wapń i witaminę D
- Regularna aktywność fizyczna
- Unikanie używek (alkohol, papierosy)
- Regularne badania wzroku i słuchu
- Monitorowanie wpływu leków na równowagę
- Konsultacja z lekarzem w sprawie stanu kości
