Umowy cywilnoprawne to popularne formy zatrudnienia w Polsce. Zastanawiasz się, jak wpływają na Twoją przyszłą emeryturę? Wyjaśniamy zasady oskładkowania, staż pracy i zgłaszanie do ZUS.
Czym są umowy cywilnoprawne i czym się różnią?
Polskie prawo dopuszcza zatrudnianie na podstawie umów cywilnoprawnych. Najpopularniejsze to umowa o dzieło i umowa zlecenia. Różnią się one charakterem prawnym. Umowy cywilnoprawne są formą zobowiązań prywatnych. Regulują je przepisy Kodeksu cywilnego.
Umowa o dzieło jest umową rezultatu. Wykonawca zobowiązuje się wykonać konkretne dzieło. Dzieło musi stanowić mierzalny rezultat. Może mieć postać materialną lub niematerialną. Wykonawca odpowiada za osiągnięcie wyniku. Umowa o dzieło nie tworzy stosunku służbowego.
Umowa zlecenie to umowa starannego działania. Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności. Nie gwarantuje konkretnego rezultatu. Dotyczy powtarzalnych działań. Umowa zlecenie jest regulowana przez Kodeks cywilny.
Czym jest dzieło?
Dzieło to konkretny, obiektywnie osiągalny rezultat. Musi być z góry zaplanowany. Może być materialny lub niematerialny. Przykładem niematerialnego dzieła jest wygłoszenie wykładów.
Jak umowa o dzieło wpływa na emeryturę?
Umowa o dzieło zwykle nie jest oskładkowana. Od niej nie odprowadza się składek ZUS. Dotyczy to ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Pracując wyłącznie na umowie o dzieło, nie odkładasz na emeryturę. Osoby zarabiające w ten sposób nie odprowadzają składek emerytalnych. To wpływa na wysokość przyszłej emerytury.
Okres pracy na umowie o dzieło nie wlicza się do stażu pracy. Staż pracy liczy się głównie z umów o pracę. Umowy cywilnoprawne zazwyczaj nie wpływają na staż. Brak składek oznacza brak wpływu na świadczenie emerytalne z ZUS-u.
Czy umowa o dzieło wlicza się do emerytury?
Nie, umowa o dzieło zazwyczaj nie wlicza się do emerytury. Nie obejmuje składek na ubezpieczenie społeczne. Pracując na tej umowie, nie odkładasz na świadczenie emerytalne.
Umowa o dzieło a składki ZUS – czy trzeba płacić?
Zwykle od umowy o dzieło nie płaci się składek ZUS. Są jednak wyjątki. Dotyczą one umów z własnym pracodawcą.
Wyjątki od zasady nieoskładkowania umowy o dzieło
Obowiązek ubezpieczeń społecznych od umowy o dzieło powstaje w konkretnych sytuacjach. Dotyczy to umów zawartych z własnym pracodawcą. Także umów wykonywanych na rzecz własnego pracodawcy. Pracownik zatrudniony na umowę o pracę i wykonujący dzieło dla tej samej firmy, jest traktowany jak pracownik dla ZUS. Od takiej umowy o dzieło trzeba odprowadzić wszystkie składki ZUS. Składki są naliczane od łącznego przychodu z obu umów.
Umowa o dzieło zawarta z emerytem lub rencistą zazwyczaj nie skutkuje obowiązkiem ubezpieczeń. Wyjątek stanowi umowa zawarta z pracodawcą, z którym emeryt ma stosunek pracy. Fakt posiadania prawa do emerytury nie ma znaczenia dla obowiązku ubezpieczeń w tej sytuacji.
„Umowa o dzieło zawarta z własnym pracownikiem powoduje obowiązek ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych.”
Zgłaszanie umowy o dzieło do ZUS
Od 2021 roku zgłoszenie zawarcia umowy o dzieło do ZUS jest obowiązkowe. Musisz to zrobić w ciągu 7 dni od podpisania umowy. Służy do tego formularz ZUS RUD. Jest on dostępny na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Liczba formularzy RUD w 2024 wyniosła 1,1 mln. To najniższy wynik w historii.
Umowy o dzieło zawarte z własnym pracownikiem nie muszą być zgłaszane na RUD. Nie zgłasza się też umów z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą, jeśli dzieło wchodzi w zakres tej działalności. Brak zgłoszenia umowy do ZUS może skutkować karami finansowymi. Grozi za to kara grzywny do 5000 zł.
„Od 2021 roku zgłoszenie zawarcia umowy o dzieło do ZUS staje się koniecznością.”
Warto pamiętać, że zgłoszenie umowy o dzieło do ZUS na formularzu RUD nie oznacza automatycznie jej oskładkowania. Obowiązek składek zależy od opisanych wyżej wyjątków.
Umowa o dzieło a podatek dochodowy
Wynagrodzenie z umowy o dzieło podlega opodatkowaniu. Powinno być dokumentowane rachunkiem. Rozlicza się je poprzez deklarację PIT 8AR. Przy umowie do 200 zł brutto można zastosować 12% zryczałtowanego podatku. Podatek od umowy o dzieło może być ustalany na zasadach ogólnych. Stawki to zazwyczaj 17% lub 32%. Zależą od progu podatkowego.
W przypadku przeniesienia praw autorskich można zastosować 50% koszty uzyskania. Limit kosztów autorskich wynosi 120 000 zł rocznie. Wynagrodzenie z umowy o dzieło z własnym pracownikiem podlega opodatkowaniu i oskładkowaniu.
Jak obliczyć wysokość podatku od umowy o dzieło?
Wysokość podatku zależy od kwoty umowy i kosztów uzyskania przychodu. Przy umowach do 200 zł brutto stosuje się ryczałt 12%. Powyżej 200 zł brutto stosuje się zasady ogólne. Można zastosować 20% lub 50% koszty uzyskania przychodu. Kalkulatory online pomagają oszacować kwotę netto i podatki.
Kalkulator umów o dzieło 2025 pozwala oszacować całkowity koszt. Kwota brutto to należność przed potrąceniem podatku. Kwota netto to należność do wypłaty. Całkowity koszt dla zamawiającego to kwota brutto, bo umowa nie jest oskładkowana (poza wyjątkami).
Jak umowa zlecenie wpływa na emeryturę?
Umowa zlecenie jest oskładkowana. Podlega obowiązkowym składkom ZUS. Pracujący na umowie zlecenie odprowadzają składki na ubezpieczenie zdrowotne. Opłacają też składki społeczne, emerytalne i rentowe. Obowiązkowe ubezpieczenie dotyczy tylko z jednej umowy, jeśli pracuje się na kilku. Każde odprowadzanie składek zwiększa szansę na emeryturę z ZUS-u. Składki na ubezpieczenie społeczne od umowy-zlecenia mają wpływ na wysokość przyszłej emerytury.
Mimo odprowadzania składek, umowa zlecenie zazwyczaj nie wlicza się do stażu pracy. Do stażu pracy zalicza się głównie okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Czas pracy na umowie zlecenie nie jest brany pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury. Prawo do emerytury zależy od wieku i minimalnego stażu pracy. Wiek emerytalny to 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Minimalny staż to 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
„Umowa zlecenie nie wlicza się do stażu pracy — a to właśnie na jego podstawie przyznaje się prawo do świadczeń emerytalnych.”
Okres zatrudnienia na umowie zlecenie może być wliczany do stażu pracy tylko wyjątkowo. Musi wtedy spełniać warunki stosunku pracy. ZUS może ustalić rzeczywisty charakter umowy. Może zakwalifikować ją jako umowę o pracę.
Czy umowa zlecenie liczy się do lat pracy do emerytury?
Nie, umowa zlecenie zazwyczaj nie liczy się do lat pracy do emerytury. Do stażu pracy potrzebnego do nabycia prawa do emerytury wlicza się głównie umowę o pracę. Umowa zlecenie wpływa na wysokość emerytury poprzez odprowadzane składki.
Umowa zlecenie a wysokość emerytury
Odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne wpływają na wysokość przyszłej emerytury. Im wyższe składki, tym wyższe świadczenie. Dodatkowy dochód z umów zlecenia zwiększa podstawę wymiaru składek. To przekłada się na wyższą emeryturę.
Dorabiający emeryci na umowie zlecenie muszą uważać na limity. Dodatkowy dochód nie powinien przekraczać 70% przeciętnego wynagrodzenia. Przekroczenie 70% może zmniejszyć emeryturę. Przekroczenie 130% przeciętnego wynagrodzenia może zawiesić świadczenie. Limit dorabiania do emerytur od 1 marca 2023 wynosił 8753,60 zł (130%). Limit zmniejszenia to 1896,40 zł (70%). Emeryci od 65 lat (mężczyźni) i 60 lat (kobiety) mogą dorabiać bez ograniczeń. Osoby uprawnione do renty socjalnej mają inne limity. Wynagrodzenie powyżej 30% przeciętnego wynagrodzenia zawiesza rentę socjalną.
Dokumentowanie okresów zatrudnienia cywilnoprawnego
Aby udokumentować umowę zlecenie do emerytury, potrzebujesz odpowiednich dokumentów. Dokumentacja powinna obejmować kopie umów. Niezbędne są też rachunki potwierdzające wykonanie zlecenia. Ważne są potwierdzenia wpłat składek ZUS. Kontroluj opłacanie składek przez zleceniodawcę. Zgromadź wszystkie dokumenty potwierdzające odprowadzanie składek. Platforma Usług Elektronicznych (PUE) ZUS pozwala sprawdzić historię składek.
- Zachowaj kopie umów zleceń.
- Posiadaj rachunki potwierdzające wykonanie zlecenia.
- Kontroluj opłacanie składek ZUS.
- Zgromadź dokumenty potwierdzające odprowadzanie składek.
Planowane zmiany i trendy
Planowane zmiany od 2025 roku mają na celu rozszerzenie obowiązku zgłaszania umów o dzieło do ZUS. Coraz większe jest zainteresowanie wpływem umów cywilnoprawnych na emeryturę. Rośnie liczba umów B2B i kontraktów własnej działalności gospodarczej. Dąży się do uregulowania kwestii ubezpieczeń i składek z umów cywilnoprawnych. Oczekuje się zmian prawnych w zakresie oskładkowania umów cywilnoprawnych.
Projekt emerytur stażowych może zmienić zasady ustalania emerytur. Mogą one opierać się wyłącznie na stażu pracy. Zmiany w przepisach dotyczących składek ZUS i ubezpieczeń społecznych są ciągłe. W 2025 roku wprowadzono szereg zmian w przepisach dotyczących zatrudnienia. Dotyczą one wynagrodzeń i składek. Zmiany w prawie pracy i ubezpieczeniach będą obowiązywać od 2026 roku. Planowane jest obowiązkowe wdrożenie systemu KSeF (Krajowy System e-Faktur) w 2026 roku.
Trendem jest cyfrowa transformacja biur rachunkowych. Wzrasta znaczenie elektronicznych dokumentów i zgłoszeń. Zwiększone korzystanie z platform elektronicznych ułatwia zgłoszenia i kontrole. ZUS może ustalić rzeczywisty charakter umowy. Może zakwalifikować ją jako zlecenie lub pracę. Niezależnie od nazwy umowy. Kontrole podatkowe stają się coraz skuteczniejsze. Ich skuteczność przekracza 98% w 2024 roku.
Podsumowanie – umowa o dzieło vs umowa zlecenie a emerytura
Podsumowując, umowa o dzieło nie liczy się do emerytury. Nie obejmuje składek na ubezpieczenie społeczne (poza wyjątkami). Okres pracy na umowie o dzieło nie wlicza się do stażu pracy. Pracując na umowę o dzieło, nie odkładasz na emeryturę poprzez odprowadzanie składek. Istnieje możliwość samodzielnego odprowadzania składek do ZUS. Wliczają się one do okresu składkowego. Warto to rozważyć, aby mieć prawo do emerytury w przyszłości.
Umowa zlecenie jest oskładkowana. Odprowadzane składki wpływają na wysokość przyszłej emerytury. Zazwyczaj nie wlicza się jednak do stażu pracy. Staż pracy jest kluczowy do nabycia prawa do emerytury. Umowa zlecenie wpływa na okres składkowy, a nie na lata pracy do emerytury. Przed podpisaniem umowy cywilnoprawnej, rozważ wszystkie za i przeciw. Nie kieruj się tylko chwilowym zyskiem. Skonsultuj się z prawnikiem lub doradcą finansowym. Przestrzegaj zasad sporządzania umów na piśmie. Jasno określ warunki i terminy.
- Rozważ odprowadzanie składek samodzielnie. Wliczą się one do okresu składkowego.
- Przed podpisaniem umowy o dzieło rozważ wszystkie za i przeciw.
- Skonsultuj się z prawnikiem lub doradcą finansowym.
- Przestrzegaj zasad sporządzania umów na piśmie.
Wykonywanie samodzielnej umowy o dzieło przez osobę posiadającą prawo do emerytury nie skutkuje obowiązkiem ubezpieczeń w ZUS. Chyba że jest zawarta z pracodawcą. Emeryci i renciści muszą zawiadomić ZUS o podjęciu działalności zarobkowej. Muszą też podać wysokość osiąganych przychodów.
Polskie prawo dopuszcza zatrudnianie na podstawie umów cywilnoprawnych. Umowa zlecenie lub umowa o dzieło to częste formy rozliczenia dla emerytów. Dotyczy to osób, które nie chcą rezygnować z aktywności zawodowej. Po przekroczeniu wieku emerytalnego nie trzeba rezygnować z pracy. Emeryci mogą kontynuować pracę na umowie o pracę. Mogą też rozliczać się w ramach umowy cywilnoprawnej. Umowa o dzieło na emeryturze nie wiąże się z ograniczeniami od ZUS. Dotyczy to emerytów, którzy przekroczyli wiek emerytalny.
