Świadczenie pielęgnacyjne to wsparcie dla opiekunów osób z niepełnosprawnościami. Jego pobieranie często koliduje z prawem do emerytury. Wyjaśniamy aktualne zasady i zmiany wprowadzone w 2024 roku.
Czym jest świadczenie pielęgnacyjne?
Świadczenie pielęgnacyjne to finansowa pomoc państwa. Przysługuje osobom opiekującym się bliskimi z niepełnosprawnością. Jest to forma rekompensaty za rezygnację z pracy. Świadczenie wypłaca gmina lub ośrodek pomocy społecznej. Finansowane jest z budżetu państwa. Aby je otrzymać, musisz opiekować się osobą niepełnosprawną. Musisz też mieć ograniczone możliwości zarobkowe. Brak innych środków finansowych to kolejny warunek.
Kto może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne?
Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje konkretnym osobom. Otrzymują je matki i ojcowie. Inne osoby z obowiązkiem alimentacyjnym także mogą je dostać. Dotyczy to małżonków. Opiekunowie faktyczni również są uprawnieni. Rodzina zastępcza może z niego korzystać. Dyrektorzy placówek opiekuńczo-wychowawczych także. Warunkiem jest opieka nad osobą do 18 lat. Osoba ta musi mieć orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Może to być też niepełnosprawność do 16 roku życia. Świadczenie może być wypłacane bez limitu wieku. Dotyczy to osób, które osiągnęły pełnoletność. Muszą jednak spełniać określone warunki niepełnosprawności.
Ile wynosi świadczenie pielęgnacyjne?
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego jest ustalana co roku. W 2024 roku świadczenie wynosi 2988 zł. Kwota ta jest waloryzowana. Waloryzacja odbywa się co roku. Wysokość na 2025 rok wynosi 3287 zł.
Świadczenie pielęgnacyjne a emerytura – dawne zasady
Dawniej istniał wyraźny konflikt świadczeń. Artykuł 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych regulował tę kwestię. Przepis ten wykluczał świadczenie pielęgnacyjne. Nie przysługiwało ono osobom na emeryturze. Dotyczyło to także rencistów. Wyjątkiem była renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Osoba z prawem do emerytury nie mogła dostać świadczenia. Wysokość emerytury nie miała tu znaczenia. Nawet niska emerytura wykluczała świadczenie. Orzeczenie NSA (syg. I OSK 134/18) potwierdzało tę zasadę. NSA uznał przepis za zgodny z Konstytucją. Przepis ten nie był kwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny.
Czy emeryt mógł otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach?
Nie, na starych zasadach osoba z ustalonym prawem do emerytury nie mogła otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego. Przepis wykluczał taką możliwość. Trzeba było wybrać jedno świadczenie.
Interpretacje sądów przed 2024 rokiem
Sytuacja prawna opiekunów była skomplikowana. Przepisy były jednoznaczne. Orzecznictwo sądowe bywało różne. Niektóre sądy opowiadały się za przyznawaniem świadczenia. Proponowały wypłatę różnicy. Chodziło o różnicę między świadczeniem a emeryturą. NSA w wyrokach z maja i czerwca 2020 roku skłaniał się do tego rozwiązania. Wyrok WSA w Gorzowie z 20 lutego 2019 roku popierał tę interpretację. Sąd uznał, że wykluczanie emerytów narusza równość. Jednak NSA później zrewidował stanowisko. Opowiadał się za koniecznością wyboru świadczenia. Wypłata różnicy stała w sprzeczności z art. 17 ust. 3 ustawy. Artykuł ten określa świadczenie jednoznacznie kwotowo. Ustawodawca nie przewidział wyrównania kwot. Orzecznictwo potwierdzało wykluczenie zbiegu świadczeń.
Wypłata różnicy pozostaje w sprzeczności z treścią art. 17 ust. 3 u.ś.r., który wysokość świadczenia pielęgnacyjnego jednoznacznie określa kwotowo.
Świadczenie pielęgnacyjne a emerytura – nowe zasady od 2024 roku
Od 1 stycznia 2024 roku przepisy się zmieniły. Obowiązują nowe zasady przyznawania świadczenia. Podstawą jest ustawa o świadczeniu wspierającym. Nowe przepisy umożliwiają przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Dotyczy to także opiekunów na emeryturze lub rencie. Przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych pozwalają na pełną wysokość świadczenia. Nie pomniejsza się go o emeryturę netto. Warunkiem jest dokonanie wyboru świadczenia. Nadal nie można pobierać obu świadczeń jednocześnie.
Czy emeryt może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne od 2024 roku?
Tak, od 1 stycznia 2024 roku osoba na emeryturze może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne. Musi jednak dokonać wyboru. Nie może pobierać obu świadczeń jednocześnie.
Wybór między świadczeniami
Opiekun musi wybrać korzystniejsze dla siebie świadczenie. Jeśli emerytura jest niższa niż świadczenie pielęgnacyjne, możesz wybrać świadczenie. Musisz wtedy wystąpić do ZUS o zawieszenie emerytury. Działania gminy i ZUS powinny być skoordynowane. Opiekun nie powinien zostać bez żadnego wsparcia. Wyrok NSA z 29 maja 2024 roku potwierdza tę możliwość. Sąd orzekł, że opiekun może wybrać wyższe świadczenie. Wymaga to rezygnacji z niższego. W tej sytuacji rezygnuje się z emerytury.
„Osoba, która spełnia warunki do przyznania wyższego świadczenia pielęgnacyjnego i chce je otrzymać, a pobiera emeryturę, winna móc dokonać wyboru jednego z tych świadczeń, poprzez rezygnację z pobierania świadczenia niższego (w tej sprawie emerytury).” – wyrok NSA z 29 maja 2024 r.
Jak złożyć wniosek na nowych zasadach?
Wnioski o świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach można składać. Można to robić od 1 stycznia 2024 roku. Wniosek składa się w odpowiednim urzędzie gminy. Należy dołączyć wymagane dokumenty. Zawsze warto skonsultować się z pracownikiem urzędu. Pomocne może być też zaświadczenie lekarskie OL-9 w przypadku niezdolności do pracy.
Świadczenie pielęgnacyjne a staż pracy i emerytura
Okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego nie jest okresem składkowym. Oznacza to, że nie wpływa bezpośrednio na wysokość przyszłej emerytury. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie zalicza tego okresu do lat pracy. Okres opieki bez pracy nie jest uwzględniany w stażu pracy. Jeśli przepracowałeś 10 lat przed świadczeniem i 18 lat pobierałeś świadczenie, do stażu zaliczy się tylko 10 lat. Okres ten może być zaliczony jako okres nieskładkowy. Może to wpłynąć na ustalenie prawa do emerytury minimalnej. Może też mieć wpływ na ustalanie stażu pracy dla innych świadczeń socjalnych. Kapitał początkowy oblicza się ze składek przed 1999 rokiem. Świadczenie pielęgnacyjne nie wlicza się do kapitału początkowego.
Czy świadczenie pielęgnacyjne wlicza się do lat pracy do emerytury?
Nie, okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego nie jest wliczany do stażu pracy. Nie jest to okres składkowy. Może być zaliczony jako okres nieskładkowy.
Czy świadczenie pielęgnacyjne wpływa na wysokość emerytury?
Okres pobierania świadczenia nie wpływa bezpośrednio na wysokość emerytury, ponieważ nie jest okresem składkowym. Może jednak wpłynąć na prawo do emerytury minimalnej lub innych świadczeń socjalnych.
Dodatek pielęgnacyjny a zasiłek pielęgnacyjny – to nie to samo
Warto odróżnić świadczenie pielęgnacyjne od innych form wsparcia. Istnieje dodatek pielęgnacyjny. Jest to comiesięczne świadczenie ZUS. Przysługuje osobom powyżej 75 lat. Otrzymują go też osoby niezdolne do pracy. Muszą być niezdolne do samodzielnej egzystencji. Od 1 marca 2024 roku wysokość dodatku wzrosła. Z 294,39 zł do 324,39 zł. Dodatek przyznaje się na wniosek lub z urzędu. Wymaga orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Nie otrzymasz go, jeśli przebywasz w zakładzie opiekuńczo-leczniczym. Dotyczy to pobytu dłuższego niż 2 tygodnie w miesiącu. Dodatek pielęgnacyjny nie jest częścią emerytury. Jest odrębnym świadczeniem. Nie wlicza się go do dochodu emeryta. Nie powiększa podstawy opodatkowania PIT. Nie jest opodatkowany.
Innym świadczeniem jest zasiłek pielęgnacyjny. Przyznaje się go na pokrycie wydatków na opiekę. Dotyczy osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Przysługuje dziecku z niepełnosprawnością. Otrzymuje go osoba powyżej 16 lat. Musi mieć orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Przysługuje też osobie powyżej 75 lat. Mogą go dostać osoby do 21 lat. Muszą mieć orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Zasiłek pielęgnacyjny wynosi 215,84 zł miesięcznie. Nie przysługuje osobom w instytucjach całodobowych. Nie dostaną go uprawnieni do dodatku pielęgnacyjnego. Prawo do zasiłku jest osobiste. Nie jest zbywalne ani dziedziczne. Zasiłek pielęgnacyjny nie jest wliczany do emerytury. Służy wsparciu finansowemu opiekunów. Pomaga utrzymać stabilność finansową rodzin.
Czy dodatek pielęgnacyjny wlicza się do emerytury?
Nie, dodatek pielęgnacyjny jest odrębnym świadczeniem. Nie staje się częścią emerytury ani renty. Wypłacany jest razem ze świadczeniem głównym.
Czy zasiłek pielęgnacyjny wlicza się do emerytury?
Zasiłek pielęgnacyjny nie jest wliczany do kwoty emerytury. Może być wliczany do dochodu przy ubieganiu się o niektóre świadczenia socjalne. Nie wpływa na wysokość obliczanej emerytury.
Aktualna sytuacja i przyszłe zmiany
Obecna sytuacja prawna jest bardziej przejrzysta. Nowe przepisy od 2024 roku pozwalają na wybór świadczenia. Opiekun na emeryturze nie jest automatycznie pozbawiony świadczenia pielęgnacyjnego. Musi jednak zrezygnować z pobierania emerytury. Wybiera świadczenie korzystniejsze finansowo. Nadal istnieją dyskusje nad systemem. Niektórzy postulują nowelizację ustawy. Chcą umożliwić pobieranie świadczenia bez zawieszania emerytury. Potrzebna jest jednolita interpretacja przepisów. Ujednolicenie wytycznych dla urzędów jest ważne. System powinien być prosty i sprawiedliwy. Rosnące orzecznictwo sądowe wpływa na interpretację prawa. Zwiększa się świadomość prawna opiekunów.
Obecne przepisy dają możliwość wyboru. To krok w stronę lepszego traktowania opiekunów. Należy śledzić dalsze zmiany legislacyjne. System świadczeń społecznych ewoluuje. Celem jest lepsze wsparcie dla potrzebujących.
- Sprawdź, które świadczenie jest dla Ciebie korzystniejsze finansowo.
- W przypadku wyboru świadczenia pielęgnacyjnego, złóż wniosek o zawieszenie emerytury w ZUS.
- Skonsultuj się z pracownikiem urzędu gminy lub ZUS w razie wątpliwości.
