Opieka nad osobą z niepełnosprawnością to ogromne wyzwanie. Często wymaga rezygnacji z pracy zawodowej. W takiej sytuacji przysługuje świadczenie pielęgnacyjne. Rodzi się pytanie: co dzieje się, gdy opiekun osiąga wiek emerytalny lub już pobiera emeryturę? Czy można łączyć te świadczenia?
Co to jest świadczenie pielęgnacyjne?
Świadczenie pielęgnacyjne to wsparcie finansowe. Przysługuje osobom, które opiekują się niepełnosprawnym członkiem rodziny. Wymaga rezygnacji z pracy zarobkowej. Celem jest rekompensata utraconych dochodów. Świadczenie wypłaca gmina, ale finansuje je budżet państwa.
Aby otrzymać świadczenie, musisz spełnić określone kryteria. Opiekujesz się osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności. Rezygnujesz z pracy zarobkowej. Spełniasz inne warunki określone w ustawie o świadczeniach rodzinnych.
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego zmieniała się. W 2024 roku wynosi 2988 zł. W 2025 roku planowana kwota to 3287 zł. Świadczenie jest corocznie waloryzowane. Istnieją też starsze zasady, gdzie kwota wynosiła 1406 zł. Zasiłek pielęgnacyjny to inne świadczenie, jego kwota w 2025 roku to 215,84 zł.
Świadczenie pielęgnacyjne wypłacane jest przez ZUS. To forma wsparcia dla opiekunów niepełnosprawnych lub chorych członków rodziny. Wysokość wsparcia zależy od stopnia niepełnosprawności osoby wymagającej opieki.
Czy świadczenie pielęgnacyjne można łączyć z emeryturą?
Zasadniczo przepisy nie pozwalają na jednoczesne pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego i emerytury. Artykuł 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych wyraźnie to wyklucza. Osoba mająca ustalone prawo do emerytury nie może otrzymać świadczenia pielęgnacyjnego.
Co dzieje się, gdy opiekun pobierający świadczenie osiąga wiek emerytalny? W momencie nabycia prawa do emerytury traci prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. ZUS oblicza kwotę emerytury. Instytucja wzywa do wyboru świadczenia.
W praktyce opiekun musi wybrać jedno ze świadczeń. Jeśli emerytura jest niższa niż świadczenie pielęgnacyjne, wybór jest trudny. Gminy zazwyczaj odmawiają wypłaty świadczenia, gdy opiekun ma emeryturę. Odmowa ta jest zgodna z obowiązującym prawem.
W przypadku wyboru emerytury, wypłata świadczenia pielęgnacyjnego jest zawieszana. Wybór świadczenia jest często nieodwracalny. Gdy wybierasz emeryturę, musisz dostarczyć decyzję uchylającą prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Dopiero wtedy ZUS wypłaca emeryturę.
Według nowych zasad, obowiązujących od 1 stycznia 2024 roku, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje również, gdy opiekun ma ustalone prawo do emerytury lub renty. Jest to zmiana w stosunku do poprzednich regulacji. Indywidualna ocena każdego przypadku świadczeń opiekuńczych jest kluczowa.
Czy emeryt może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne?
Nie, osoba, która ma ustalone prawo do emerytury, zasadniczo nie może jednocześnie pobierać świadczenia pielęgnacyjnego. Musi dokonać wyboru jednego ze świadczeń.
Co zrobić, gdy emerytura jest niższa niż świadczenie pielęgnacyjne?
Opiekun może zawiesić pobieranie emerytury. Następnie może ubiegać się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Wymaga to złożenia wniosku do ZUS o zawieszenie emerytury.
Orzecznictwo sądowe a prawo do wyboru świadczenia
Kwestia łączenia świadczeń była przedmiotem wielu sporów sądowych. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) oraz Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA) wielokrotnie zajmowały się tym problemem. Orzecznictwo sądowe ewoluowało w tej sprawie.
W starszych wyrokach sądy często potwierdzały odmowę przyznania świadczenia. Wskazywano, że przepisy prawa wyraźnie wykluczają taką możliwość. Sądy podkreślały, że świadczenie pielęgnacyjne ma zastąpić dochód z pracy. Emerytura jest innym rodzajem świadczenia zabezpieczenia społecznego.
Jednak w ostatnich latach pojawiły się wyroki korzystniejsze dla opiekunów. NSA w wyrokach z maja i czerwca 2020 roku poparł możliwość wyboru świadczenia przez opiekuna na emeryturze. Podkreślano, że odmowa pozbawiająca opiekuna świadczenia narusza zasadę równego traktowania. W wyroku NSA z 2 sierpnia 2024 roku potwierdzono możliwość zawieszenia emerytury na rzecz świadczenia pielęgnacyjnego.
Orzecznictwo w różnych województwach bywało odmienne. Sąd w Gorzowie Wielkopolskim uznał brak możliwości wyboru za naruszenie zasady równego traktowania. Sądy w Gdańsku, Krakowie, Rzeszowie i Poznaniu miały różne stanowiska w podobnych sprawach. NSA zmienił podejście w wyrokach z 2019 i 2020 roku. Akceptuje wybór opiekuna między emeryturą a świadczeniem pielęgnacyjnym.
„Osoba, która chce uzyskać świadczenie pielęgnacyjne, musi zrezygnować z pobierania emerytury, czyli zawiesić jej wypłatę.”
„Opiekun, który ubiega się o świadczenie pielęgnacyjne, a jednocześnie pobiera emeryturę powinien wystąpić do ZUS o zawieszenie emerytury.”
Nie ma możliwości wyrównania wysokości świadczenia pielęgnacyjnego i emerytury. Prawo przewiduje wybór jednego świadczenia. Ignorowanie tego prowadziłoby do naruszenia zasad równości.
Czy mogę pobierać różnicę między świadczeniem a emeryturą?
Nie, przepisy prawa nie przewidują wypłacania różnicy. Musisz wybrać pełną kwotę świadczenia pielęgnacyjnego lub pełną kwotę emerytury.
Wpływ świadczenia pielęgnacyjnego na przyszłą emeryturę
Wiele osób zastanawia się, czy okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego wlicza się do stażu pracy. Czas pobierania świadczenia pielęgnacyjnego zasadniczo nie jest wliczany do stażu pracy opiekuna. Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnia tego okresu jako okresu pracy zarobkowej.
Przykład: opiekun pracował 10 lat przed pobieraniem świadczenia. Korzystał ze świadczenia przez 18 lat. Do stażu pracy liczy się tylko 10 lat pracy zarobkowej.
Okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego nie jest okresem składkowym w tradycyjnym rozumieniu. Nie wpływa bezpośrednio na wysokość emerytury obliczanej na podstawie składek pracowniczych. Jednakże, składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe są opłacane za opiekunów pobierających świadczenie. Opłacają je organy administracji (wójt, burmistrz, prezydent miasta). Dzieje się tak pod warunkiem, że opiekun nie podlega ubezpieczeniu z innego tytułu.
Te opłacone przez państwo składki są uwzględniane przy ustalaniu wysokości przyszłej emerytury. Wpływa to na wysokość emerytury, którą osoba otrzyma. Świadczenie pielęgnacyjne może mieć wpływ na wyższą emeryturę. Wysokość świadczenia jest brana pod uwagę przy obliczaniu podstawy wymiaru składek. Im dłużej składki są odprowadzane, tym większą emeryturę można otrzymać. Wysokość emerytury zależy od długości opłacania składek oraz ich podstawy (wysokości świadczenia).
Kapitał początkowy obliczany jest na podstawie składek odprowadzanych przed 1999 rokiem. Świadczenie pielęgnacyjne nie jest wliczane do kapitału początkowego. Okres pobierania świadczenia może być zaliczony jako okres nieskładkowy. Jest to możliwe przy ustalaniu stażu emerytalnego, gdy osoba była wcześniej ubezpieczona w ZUS.
Osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne, które nie odprowadzały składek z innych tytułów, mogą otrzymać niższą emeryturę. Mogą potrzebować wsparcia uzupełniającego. Osoby z wymaganym stażem składkowym mogą mieć prawo do minimalnej emerytury.
Czy okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego wlicza się do lat pracy?
Nie, okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego nie jest okresem pracy zarobkowej. Nie wlicza się go do stażu pracy w tym samym sensie co okres zatrudnienia.
Czy świadczenie pielęgnacyjne wpływa na wysokość przyszłej emerytury?
Tak, składki na ubezpieczenie emerytalne są opłacane za osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne przez państwo. Wpływa to na wysokość emerytury obliczanej na podstawie tych składek.
Szczególne sytuacje i aspekty praktyczne
Sytuacja opiekunów rolników jest specyficzna. Rolnik lub jego domownik mogą wybrać ubezpieczenie w KRUS lub ZUS. Wniosek o objęcie ubezpieczeniem emerytalno-rentowym w KRUS można złożyć w związku z pobieraniem świadczenia. Wniosek należy złożyć w terminie 30 dni od wydania decyzji przyznającej świadczenie. Składki opłaca się przez okres niezbędny do uzyskania 25 lat okresów składkowych w KRUS.
Istnieją „stare” i „nowe” zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Osoby korzystające ze „starych zasad” mogły pobierać świadczenie po ukończeniu przez dziecko 18 lat. Nie mogły jednak pracować zarobkowo. „Nowsze zasady” (od 2024 r.) pozwalają na podjęcie pracy i pobieranie świadczenia wspierającego. Okres świadczenia pielęgnacyjnego na „nowych zasadach” również nie jest wliczany do stażu pracy.
Od 1 stycznia 2024 r. wprowadzono świadczenie wspierające. Jego wysokość w 2025 r. zaczyna się od 752 zł. Planowane są zmiany w systemie orzekania o niepełnosprawności. Dla osób ze stopniem umiarkowanym planowane są testy sprawności zamiast orzeczeń.
Złożenie wniosku o emeryturę lub rentę po 1 stycznia 2022 r. może skutkować utratą prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. W niektórych przypadkach świadczenie pielęgnacyjne może być korzystniejsze. Wtedy nadal może przysługiwać po odwołaniu od decyzji.
Fundacja Na Pomoc oferuje wsparcie dla osób w trudnej sytuacji. Świadczy darmowe usługi doradcze i prawne. Pomaga między innymi w sprawach związanych ze świadczeniami.
Procedura zgłoszenia opieki w ZUS wymaga wypełnienia formularzy. Należy przedstawić dokumenty potwierdzające opiekę. Dokumenty mogą obejmować zaświadczenia lekarskie. Potrzebne są też orzeczenia o niepełnosprawności. Należy udokumentować brak możliwości podjęcia pełnego etatu pracy. Rodzic musi udokumentować, że był opiekunem. W związku z tym nie był w stanie pracować.
Czy rolnik opiekujący się niepełnosprawnym może wybrać ubezpieczenie?
Tak, rolnik lub jego domownik mogą wybrać ubezpieczenie w KRUS lub ZUS. Mogą złożyć wniosek o objęcie ubezpieczeniem w KRUS w związku z pobieraniem świadczenia.
Podsumowanie i sugestie dla opiekunów
Świadczenie pielęgnacyjne jest ważnym wsparciem dla opiekunów. Jego pobieranie koliduje jednak z prawem do emerytury. Obecnie obowiązujące przepisy wymagają wyboru jednego świadczenia. Orzecznictwo sądowe potwierdza prawo do wyboru korzystniejszego świadczenia.
Okres pobierania świadczenia pielęgnacyjnego nie wlicza się do stażu pracy. Składki opłacane przez państwo wpływają jednak na wysokość przyszłej emerytury. Nowe zasady od 2024 roku wprowadzają pewne zmiany. Pozwalają one na pobieranie świadczenia nawet przy ustalonym prawie do emerytury.
Co powinieneś zrobić?
- Skonsultuj się z ekspertem ds. emerytur lub pracownikiem ZUS. Uzyskasz szczegółowe informacje o Twojej sytuacji.
- Sprawdź aktualne przepisy i zmiany w prawie. Zrób to przed składaniem wniosków o świadczenia.
- Złóż wniosek do ZUS o zawieszenie emerytury, jeśli świadczenie pielęgnacyjne jest korzystniejsze.
- Złóż wniosek o świadczenie pielęgnacyjne w gminie. Jest to gmina właściwa dla Twojego miejsca zamieszkania.
- Rozważ złożenie odwołania od decyzji odmawiającej świadczenia. Szczególnie jeśli masz argumenty poparte orzecznictwem sądowym.
- Zrozumienie wpływu świadczeń opiekuńczych na przyszłą emeryturę jest kluczowe. Jest to ważne dla finansowego planowania.
Pamiętaj, że przepisy dotyczące świadczeń są złożone. Mogą ulegać zmianom. Bądź na bieżąco z informacjami z ZUS i właściwych urzędów. Możesz skorzystać z kalkulatorów online. Pomogą obliczyć potencjalne kwoty świadczeń.
Orzecznictwo sądowe wciąż się kształtuje. Dążenie do legislacyjnych zmian trwa. Mają one ułatwić dostęp do świadczeń dla opiekunów. Digitalizacja i automatyzacja procedur są coraz bardziej powszechne. To może uprościć składanie wniosków w przyszłości.
