Sepsa to niezwykle groźna reakcja organizmu na zakażenie. Może rozwinąć się w ciągu kilku godzin. Szybkie rozpoznanie i leczenie ratują życie.
Co to jest sepsa?
Sepsa to ogólnoustrojowa odpowiedź organizmu na zakażenie. Nazywa się ją posocznicą lub endotoksemią. Nie jest to choroba sama w sobie. To zespół objawów klinicznych. Powstaje wskutek gwałtownej reakcji układu odpornościowego. Zakażenie dostaje się do krwiobiegu. Wywołuje rozległy stan zapalny. Sepsa może doprowadzić do niewydolności wielonarządowej. Stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Większość ludzi kojarzy sepsę z czymś groźnym. O sepsie wspominał już Hipokrates. Żył w IV wieku p.n.e. Utożsamiał ją z gniciem materii.
Czy sepsa jest chorobą?
Nie, sepsa nie jest chorobą. To zespół objawów. Stanowi reakcję organizmu na zakażenie.
Przyczyny sepsy
Sepsę wywołują różne patogeny. Najczęściej są to bakterie. Wśród nich paciorkowce, gronkowce i pneumokoki. Również meningokoki i E.coli powodują sepsę. Grzyby, takie jak Candida albicans, też mogą być przyczyną. Wirusy również wywołują posocznicę. Do 80% przypadków sepsy wynika z zakażeń bakteryjnych. Dodatnie posiewy krwi stwierdza się często. Dotyczy to 20-40% pacjentów z ostrą sepsą. U osób ze wstrząsem septycznym odsetek jest wyższy. Wynosi 40-70%. Sepsa zaczyna się od miejscowego zakażenia. Może to być zapalenie płuc lub dróg moczowych. Rana na skórze również może być źródłem. Infekcje jamy brzusznej są częste. Zakażenia zębów i migdałków też prowadzą do sepsy. Zapalenie pęcherzyka żółciowego to kolejna przyczyna. Infekcje zatok przynosowych bywają groźne. Za rozwój sepsy odpowiadają też utajone infekcje.
Jakie drobnoustroje powodują sepsę?
Sepsę najczęściej wywołują bakterie. Mogą to być paciorkowce, gronkowce, pneumokoki. Również meningokoki i E.coli są przyczyną. Grzyby i wirusy również mogą prowadzić do sepsy.
Objawy sepsy
Objawy sepsy są różnorodne. Często bywają mylące. Mogą przypominać przeziębienie lub grypę. Pierwsze symptomy to osłabienie i gorączka. Pojawiają się bóle mięśni i stawów. Chorzy odczuwają zmęczenie. Postęp choroby jest gwałtowny. Rozwija się w ciągu kilkunastu godzin. Następuje przyspieszenie akcji serca (tachykardia). Występują dreszcze. Obserwuje się zaburzenia temperatury ciała. Skóra staje się blada. Mogą pojawić się obrzęki. Dochodzi do zaburzeń świadomości. Występują trudności z oddychaniem (duszności). Objawy ciężkiej sepsy dotyczą konkretnych narządów. Mogą wystąpić problemy z płucami. Nerki mogą ulec uszkodzeniu. Obserwuje się zaburzenia pracy mózgu. W badaniach laboratoryjnych widać zmiany. Wykrywa się podwyższone CRP i mleczany. Poziom leukocytów jest nieprawidłowy. Często wzrasta poziom glukozy we krwi.
Jakie są pierwsze objawy sepsy?
Pierwsze objawy sepsy to osłabienie i gorączka. Często towarzyszą im bóle mięśni i zmęczenie. Mogą przypominać grypę.
Jakie badania laboratoryjne wskazują na sepsę?
Badania laboratoryjne pokazują podwyższone CRP. Wzrasta poziom mleczanów. Często występuje nieprawidłowy poziom leukocytów. Może być też podwyższona glukoza we krwi. Posiew krwi jest kluczowy.
Sepsa u szczególnych grup ryzyka
Sepsa dotyczy osób w każdym wieku. Szczególnie narażone są pewne grupy. Należą do nich dzieci i osoby starsze. Pacjenci w szpitalu są w grupie ryzyka. Szczególnie ci na oddziałach intensywnej terapii. Osoby z obniżoną odpornością są bardziej podatne. Choroby przewlekłe zwiększają ryzyko. Cukrzyca i niewydolność serca to przykłady. Pobyt w szpitalu stanowi czynnik ryzyka. Dotyczy to pacjentów po operacjach. Narażeni są leczeni cewnikami lub protezami.
Sepsa u dzieci i noworodków
Sepsa u dzieci może mieć szybki przebieg. Ciężka posocznica rozwija się szybciej. Objawy u niemowląt bywają subtelne. Mogą być niespecyficzne. Należą do nich apatia i brak apetytu. Występuje gorączka lub przeciwnie, spadek temperatury. Może pojawić się bezdech. Czasem występują drgawki lub żółtaczka. Sepsa u noworodków może zacząć się podczas porodu. Może też rozwinąć się po urodzeniu.
Sepsa u osób starszych
Osoby starsze są w grupie podwyższonego ryzyka. Ich układ odpornościowy jest często osłabiony. Choroby przewlekłe są częstsze w tej grupie. Objawy posocznicy u seniorów bywają niejednoznaczne. Często nie wykazują typowych objawów zapalenia. Klasyczne oznaki jak zaczerwienienie czy obrzęk mogą być nieobecne. Przyczyny sepsy u seniorów to często infekcje. Zapalenie płuc jest częste. Infekcje dróg moczowych i skóry również. Diagnozowanie wymaga szczególnej uwagi. Badania krwi, moczu i posiewy są niezbędne.
Kto jest najbardziej narażony na sepsę?
Najbardziej narażone są dzieci i osoby starsze. Ryzyko jest wysokie u pacjentów w szpitalach. Dotyczy to szczególnie oddziałów intensywnej terapii. Osoby z osłabioną odpornością i chorobami przewlekłymi też są w grupie ryzyka.
Wstrząs septyczny – najgroźniejsze stadium
Wstrząs septyczny to najbardziej zaawansowana postać sepsy. Jest to stan poważnego zagrożenia życia. Charakteryzuje się znacznym spadkiem ciśnienia krwi. Dochodzi do niewydolności narządów. Mogą wystąpić zaburzenia świadomości. W skrajnych przypadkach dochodzi do zatrzymania krążenia. Ciśnienie tętnicze spada poniżej 90 mm Hg. W ciężkiej sepsie lub wstrząsie może spaść do 60 mm Hg. Wstrząs septyczny jest powikłaniem posocznicy. Wywołują go najczęściej zakażenia bakteryjne. Ryzyko wstrząsu jest wyższe u osób starszych. Wzrasta u pacjentów z obniżoną odpornością. Choroby przewlekłe również zwiększają to ryzyko. Wstrząs septyczny wymaga intensywnej terapii. Często potrzebne jest podłączenie do respiratora. Śmiertelność związana ze wstrząsem septycznym jest wysoka. Może wynosić nawet do 40%.
Czym różni się sepsa od wstrząsu septycznego?
Wstrząs septyczny to najcięższa forma sepsy. Charakteryzuje się spadkiem ciśnienia krwi. Prowadzi do niewydolności narządów. Jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.
Diagnostyka sepsy
Diagnostyka sepsy jest kluczowa. Wczesne rozpoznanie ratuje życie. W szpitalu wykonuje się badania laboratoryjne. Wyniki wskazują na sepsę. Podstawowe badania to morfologia krwi. Sprawdza się poziom CRP. Ważne jest oznaczenie prokalcytoniny. Wykonuje się gazometrię krwi. Kluczowe są posiewy. Pobiera się krew i płyny ustrojowe. Badania serologiczne są pomocne. Stosuje się też badania molekularne. Pomagają zidentyfikować patogeny. Testy na cytokiny oceniają stan zapalny. Pomagają przewidzieć ryzyko powikłań. Diagnozowanie u osób starszych bywa trudniejsze. Ich objawy są często nietypowe. Do 2016 roku stosowano kryteria SIRS. Obecnie kluczowa jest zmiana wyniku w skali SOFA. Badania obrazowe mogą pomóc znaleźć źródło zakażenia. Może to być RTG klatki piersiowej. Badanie ogólne moczu jest standardem.
Jakie badania pomagają zdiagnozować sepsę?
Do diagnozy sepsy służą badania krwi. Oznacza się CRP i prokalcytoninę. Wykonuje się posiewy krwi i płynów. Pomocne są badania molekularne. Ocenia się też wyniki w skali SOFA.
Leczenie sepsy
Leczenie sepsy wymaga natychmiastowej interwencji. Czas ma ogromne znaczenie. Leczenie polega na eliminacji bakterii. Wymaga stosowania antybiotyków. Są podawane dożylnie. Stosuje się szeroko spektralne antybiotyki. Czasem używa się antybiotyków celowanych. Wczesne podanie antybiotyku jest kluczowe. Zmniejsza śmiertelność do 20%. Opóźnienie o 12 godzin zwiększa ją do 75%. Leczenie sepsy u dzieci jest takie samo jak u dorosłych. Wymaga hospitalizacji. Pacjenci są monitorowani. Podtrzymuje się funkcje życiowe. Monitoruje się oddech i pracę serca. Podaje się płyny dożylne. Stosuje się leki wspomagające krążenie. W ciężkich przypadkach potrzebny jest respirator. Czasem konieczna jest dializa. Dr hab. n. med. Barbara Joanna Bałan podkreśla:
’Sepsa jest to ogólnoustrojowe zakażenie bakteryjne prowadzące do zakażenia wielu narządów.’
Dr Bałan dodaje:
’Leczenie sepsy polega na stosowaniu szeroko spektralnych antybiotyków lub antybiotyków celowanych.’
Nie należy stosować naturalnych metod leczenia. Dotyczy to bardzo ciężkiego stanu zakażenia bakteryjnego.
Na czym polega leczenie sepsy?
Leczenie sepsy opiera się na antybiotykoterapii. Antybiotyki podaje się dożylnie. Kluczowe jest szybkie podanie leków. Pacjent wymaga monitorowania. Wspiera się funkcje życiowe.
Ile czasu trwa leczenie sepsy?
Czas leczenia zależy od ciężkości sepsy. Pełne wyleczenie jest możliwe. Polega na całkowitej eliminacji bakterii. Wymaga hospitalizacji.
Rokowania i powikłania
Rokowania przy sepsie zależą od wielu czynników. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie. Szybkie rozpoczęcie leczenia poprawia szanse. Odsetek zgonów przy sepsie wynosi od 29% do 75%. Wstrząs septyczny zwiększa ryzyko śmierci. Nieleczona sepsa prowadzi do ciężkich powikłań. Może nastąpić niewydolność wielonarządowa. Możliwe są uszkodzenia nerek i mózgu. Ciężka sepsa może spowodować śpiączkę. W skrajnych przypadkach prowadzi do zgonu. Po przebyciu sepsy mogą wystąpić długotrwałe problemy. Nazywa się to zespołem po sepsie (PSS). Obejmuje chroniczne zmęczenie. Pojawiają się problemy z pamięcią. Może wystąpić depresja. Powrót do zdrowia wymaga rehabilitacji.
Czy sepsa jest śmiertelna?
Tak, sepsa może być śmiertelna. Odsetek zgonów jest wysoki. Zależy od szybkości diagnozy i leczenia. Wstrząs septyczny ma wysoką śmiertelność.
Zapobieganie sepsie i profilaktyka
Można podjąć działania zapobiegawcze. Ważne są szczepienia ochronne. Szczepienia przeciw pneumokokom są zalecane. Warto rozważyć szczepionkę przeciw meningokokom. Szczepienie przeciw grypie też pomaga. Higiena rąk jest podstawą profilaktyki. Ważna jest pielęgnacja ran. Należy unikać lekceważenia objawów infekcji. W przypadku niepokojących symptomów szukaj pomocy medycznej. Szybka konsultacja lekarska jest kluczowa. Dbaj o swoją odporność. Kontroluj choroby przewlekłe. Unikaj źródeł zakażeń bakteryjnych i wirusowych.
- Szczep dzieci przeciw pneumokokom.
- Rozważ szczepionkę przeciw meningokokom.
- Dbaj o higienę rąk.
- Pielęgnuj rany starannie.
- Nie lekceważ objawów infekcji.
- Szukaj pomocy medycznej szybko.
Sepsa w Polsce i na świecie
Sepsa jest globalnym problemem zdrowotnym. Każdego roku zabija więcej osób niż nowotwory. W 2017 roku zanotowano 48,9 miliona przypadków na świecie. 11 milionów z nich zakończyło się śmiercią. Około 6 milionów zgonów dotyczyło dzieci poniżej 15 lat. 2,5 miliona zgonów dotyczyło noworodków. W Europie i USA umiera około 200 000 osób rocznie. W Polsce rocznie umiera około 15 000 osób. Niektóre źródła podają nawet 50 000 zgonów rocznie. Sepsa dotyka nawet 100 tys. osób w Polsce. Umiera co piąty pacjent z sepsą. Ryzyko zgonu rośnie z opóźnieniem leczenia. Każda godzina opóźnienia w podaniu antybiotyków zwiększa ryzyko o około 8%.
W 2023 roku Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy zagrała dla pacjentów z posocznicą. Akcja odbyła się pod hasłem „Chcemy wygrać z sepsą”. Finał WOŚP zwiększył świadomość społeczną. Podkreślono znaczenie szybkiej diagnozy. Zbierano fundusze na nowoczesny sprzęt. Technologie laboratoryjne rozwijają się. Służą szybszemu wykrywaniu patogenów. Należą do nich analizatory molekularne. Urządzenia do spektrometrii masowej są używane. Automatyczne systemy posiewów przyspieszają diagnostykę.
Ile osób umiera na sepsę w Polsce?
Według różnych danych, w Polsce rocznie umiera od 15 000 do 50 000 osób na sepsę. Sepsa dotyka około 100 tys. osób w Polsce.
Czy opóźnienie leczenia sepsy wpływa na rokowania?
Tak, każda godzina opóźnienia w podaniu antybiotyków zwiększa ryzyko zgonu. Ryzyko rośnie o około 8% na godzinę.
Standardy postępowania i wytyczne
Postępowanie w sepsie jest oparte na wytycznych. National Institute for Health and Care Excellence (NICE) wydaje takie zalecenia. To brytyjski odpowiednik polskiej Agencji Oceny Technologii Medycznych. Wytyczne NICE obejmują rozpoznanie sepsy. Dotyczą oceny ryzyka i leczenia. Określają zasady diagnostyki. Wskazują, jak kontrolować źródło zakażenia. Wytyczne są dostosowane do różnych grup pacjentów. Inne są dla osób poniżej 16 lat. Inne dla kobiet w ciąży. Kolejne dla osób dorosłych. Postępowanie zależy od ryzyka ciężkiego przebiegu. Zależy też od miejsca leczenia (szpital czy poza nim). W rozpoznaniu sepsy ważna jest ocena stanu pacjenta. Kluczowy jest wywiad i badanie kliniczne. Badania mikrobiologiczne potwierdzają diagnozę. Stosowanie wytycznych nie jest obowiązkowe. Decyzje podejmuje się z pacjentem. Ważne jest szkolenie personelu medycznego. Powinni umieć szybko zidentyfikować sepsę. Zarządzanie źródłem zakażenia jest istotne. Terapia antybiotykowa musi być dostosowana. Brytyjski NHS finansuje metody zatwierdzone przez NICE.
