Renta strukturalna wspierała przekształcenia w rolnictwie. Pomagała starszym rolnikom przejść na wcześniejszy odpoczynek. Pozwalała na przekazanie gospodarstw młodszym następcom. Program miał swoje ścisłe zasady i warunki.
Czym jest renta strukturalna?
Renta strukturalna stanowiła miesięczne świadczenie pieniężne. Była przyznawana rolnikom za przekazane gospodarstwo rolne. Wypłacano ją po spełnieniu określonych warunków. Program działał w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jego celem była zmiana struktury agrarnej w Polsce. Chodziło o zwiększenie konkurencyjności gospodarstw. Wspierał także wymianę pokoleniową na wsi.
Renta strukturalna to miesięczne świadczenie pieniężne przysługujące za przekazane gospodarstwo rolne po spełnieniu warunków określonych w ustawie. – Ustawa z dnia 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie określała jej zasady. Regulowała warunki nabywania prawa. Opisywała wysokość i zasady wypłacania. Wskazywała sposób finansowania. W sprawach nieuregulowanych stosowano przepisy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Jaki był główny cel renty strukturalnej?
Głównym celem było przyspieszenie wymiany pokoleniowej w gospodarstwach rolnych. Program miał też poprawić ich rentowność i konkurencyjność.
Kto mógł ubiegać się o rentę strukturalną? Warunki nabycia prawa.
Prawo do renty strukturalnej przysługiwało rolnikowi. Musiał on spełnić łącznie określone warunki. Warunki obejmowały wiek wnioskodawcy. Kobiety musiały mieć od 55 do 60 lat. Mężczyźni od 60 do 65 lat. Renta była wypłacana maksymalnie do 65 roku życia.
Rolnik musiał być ubezpieczony w KRUS. Prowadzenie działalności rolniczej wymagano przez 10 lat. Działalność ta musiała być głównym lub jedynym źródłem utrzymania. Ubezpieczenie w KRUS musiało trwać co najmniej 5 lat w okresie 10 lat przed wnioskiem. Dwa lata ubezpieczenia musiały przypadać bezpośrednio przed złożeniem wniosku.
Kolejnym warunkiem było przekazanie gospodarstwa. Jego powierzchnia musiała wynosić co najmniej 3 ha użytków rolnych. Przekazanie następowało na rzecz następcy lub Skarbu Państwa.
Nie ma prawa do renty strukturalnej, jeśli rolnik jest ubezpieczony w ZUS. Prawo to wyklucza także pobieranie świadczeń z ZUS. Dotyczy to renty lub emerytury z ZUS.
Jaki wiek był wymagany do renty strukturalnej?
Kobiety musiały mieć od 55 do 60 lat. Mężczyźni od 60 do 65 lat. Renta przysługiwała maksymalnie do 65 roku życia.
Jak długo trzeba było prowadzić działalność rolniczą?
Należało prowadzić działalność rolniczą przez co najmniej 10 lat przed przekazaniem gospodarstwa.
Jakie warunki ubezpieczeniowe trzeba było spełnić?
Trzeba było być ubezpieczonym w KRUS przez co najmniej 5 lat w ciągu ostatnich 10 lat. Dwa lata ubezpieczenia musiały przypadać bezpośrednio przed złożeniem wniosku.
Czy minimalna powierzchnia gospodarstwa miała znaczenie?
Tak, trzeba było przekazać gospodarstwo o powierzchni co najmniej 3 ha użytków rolnych.
Jaką wysokość miała renta strukturalna i kto ją wypłacał?
Wysokość renty strukturalnej stanowiła półtorakrotność najniższej emerytury. Jej wysokość zmieniała się wraz ze zmianą najniższej emerytury. Na przykład w 2016 roku wynosiła 1323,84 zł. Podstawowa renta strukturalna mogła wynosić 250% najniższej emerytury. Kwota 1013 zł miesięcznie pojawiała się w danych z 2012 roku.
Renta mogła ulec zwiększeniu. Dodatek na małżonka mógł wynosić do 676 zł. Inne dane wskazują na 150% najniższej emerytury. Jeśli rolnik przekazał gospodarstwo powyżej 10 ha osobie poniżej 40 lat, mógł dostać dodatkowe 102 zł. Renta mogła zwiększyć się o 2% najniższej emerytury za każdy przekazany pełny ha UR. Dotyczyło to obszaru do 20 ha. Maksymalna wysokość renty mogła osiągnąć 480% najniższej emerytury.
Renty strukturalne były finansowane z budżetu państwa. Środki na ten cel gromadzono na odrębnym rachunku bankowym. Wypłatą świadczeń zajmowała się Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Decyzje w sprawach rent wydawał Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).
Ile wynosiła renta strukturalna?
Podstawowa wysokość renty to półtorakrotność najniższej emerytury. Mogła być zwiększona o dodatek na małżonka lub za przekazanie większego gospodarstwa.
Kto odpowiadał za wypłatę rent?
Renty strukturalne były wypłacane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
| Aspekt | Wartość (przykładowe lub maksymalne) |
|---|---|
| Wysokość renty (podstawowa) | 1,5 x najniższa emerytura |
| Dodatek na małżonka | Do 676 zł / 150% najniższej emerytury |
| Zwiększenie za ha UR (powyżej 10 ha) | 2% najniższej emerytury (za każdy pełny ha do 20 ha) |
Procedura ubiegania się o rentę strukturalną
Wniosek o przyznanie renty strukturalnej należało złożyć w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Do wniosku trzeba było dołączyć dokumenty. Dokumenty te uzasadniały prawo do świadczenia. Prezes KRUS wydawał decyzję w sprawie przyznania renty. Wniosek należało złożyć w I kwartale danego roku. Wypłata renty rozpoczynała się od 1 stycznia roku następnego.
Ostateczny termin składania wniosków o rentę strukturalną upłynął 31 grudnia 2003 roku. Program w tej formie jest już zamknięty dla nowych wniosków.
Od decyzji Prezesa KRUS można było się odwołać. Odwołanie składało się w terminie i na zasadach Kodeksu postępowania administracyjnego. Można było wycofać wniosek o rentę strukturalną. Należało to zrobić w terminie do dnia uprawomocnienia się decyzji.
Gdzie składało się wniosek o rentę strukturalną?
Wniosek należało złożyć w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).
Kiedy był ostateczny termin składania wniosków?
Ostateczny termin na złożenie wniosku o rentę strukturalną upłynął 31 grudnia 2003 roku.
Dokumenty potrzebne do wniosku mogły obejmować:
- Wniosek o przyznanie renty strukturalnej.
- Dokumenty potwierdzające wiek.
- Dokumenty potwierdzające ubezpieczenie w KRUS.
- Dokumenty potwierdzające prowadzenie działalności rolniczej.
- Dokumenty dotyczące przekazywanego gospodarstwa.
Przekazanie gospodarstwa rolnego a renta strukturalna
Kluczowym elementem programu było przekazanie gospodarstwa rolnego. Rolnik przekazywał ziemię następcy. Przekazanie następowało w zamian za świadczenia emerytalno-rentowe. Przepisami regulującymi ten proces były ustawy. Dotyczyły ubezpieczenia społecznego rolników i rent strukturalnych.
Przekazanie gospodarstwa mogło nastąpić na rzecz następcy. Mogło też trafić do Skarbu Państwa. Forma przekazania to akt notarialny lub decyzja administracyjna. Przekazanie musiało być trwałe. Alternatywnie mogła być dzierżawa na co najmniej 10 lat.
Kwestia majątku wspólnego małżonków była istotna. Przekazanie gospodarstwa w trybie ustawowym wpływało na majątek. Zależało to od czasu nabycia. Zależało też od obowiązującego ustroju majątkowego. Jeśli przekazanie nastąpiło w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej, gospodarstwo stanowiło majątek wspólny.
Umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego jest cywilnoprawną pozakodeksową umową nazwaną o swoistym charakterze, której celem nie jest obdarowanie następcy, lecz uzyskanie świadczenia od państwa.
Gospodarstwo przekazane w trybie ustawowym wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej.
Zmiana rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w 2005 roku obniżyła taksę notarialną. Maksymalna stawka za sporządzenie aktu notarialnego wynosiła 600 zł. Dotyczyło to umowy przeniesienia własności gospodarstwa w zamian za rentę strukturalną.
Czy przekazane gospodarstwo stawało się majątkiem wspólnym małżonków?
Jeśli gospodarstwo zostało przekazane w czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej, wchodziło ono w skład majątku wspólnego małżonków.
Jakie podatki dotyczyły przekazania gospodarstwa za rentę?
Przeniesienie użytków rolnych mogło być zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych. Nabycie przez zstępnych lub małżonka mogło być zwolnione z podatku od spadków i darowizn pod pewnymi warunkami.
Renta strukturalna a inne świadczenia i podatki
Renty strukturalne były zwolnione z opodatkowania. Nie pobierano od nich podatku dochodowego od osób fizycznych. Beneficjenci programu nie musieli opłacać składek na ubezpieczenie zdrowotne. Dotyczyło to części finansowanej z budżetu krajowego i środków UE. W zakresie wsparcia z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej nie ustalano składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Rolnik musiał opłacać składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Był zobowiązany do tego przez co najmniej 5 lat. Okres ten wchodził w 10 lat prowadzenia działalności. Było to warunkiem kwalifikacji do renty. Małżonek niespełniający kryteriów mógł opłacać składki do osiągnięcia wieku emerytalnego. Pozwalało to na nabycie prawa do zwiększonej renty. Wypłata renty mogła być zawieszona. Działo się tak przy podjęciu pracy zarobkowej. Praca ta musiała podlegać ubezpieczeniu społecznemu.
Udział w programie rent strukturalnych wykluczał korzystanie z innych instrumentów WPR. Przykładem była premia zalesieniowa. W takim przypadku konieczny był wybór jednej formy wsparcia.
Czy renta strukturalna była opodatkowana?
Renty strukturalne były zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Czy trzeba było płacić składki na ubezpieczenie zdrowotne?
Beneficjenci rent strukturalnych nie musieli opłacać składek na ubezpieczenie zdrowotne od części finansowanej z budżetu.
Czy można było łączyć rentę strukturalną z innymi świadczeniami?
Prawo do renty strukturalnej wykluczało posiadanie prawa do emerytury lub renty z ZUS. Udział w programie mógł wykluczać korzystanie z innych instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej.
Renta strukturalna w kontekście historycznym i unijnym
Renta strukturalna stanowiła instrument Wspólnej Polityki Rolnej. Była częścią Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Program miał na celu modernizację rolnictwa w krajach członkowskich. W Polsce wprowadzono go ustawą z 2001 roku. Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2002 roku. Ostateczny termin składania wniosków upłynął 31 grudnia 2003 roku.
W latach 2004–2006 Polska przeznaczyła na renty 640,5 mln euro. W tym samym okresie z rent skorzystało 53,7 tys. rolników. Program cieszył się dużym zainteresowaniem. Coraz więcej rolników chciało skorzystać z wcześniejszego odpoczynku. Wsparcie unijne odgrywało tu kluczową rolę.
W roku 2009 wstrzymano przyznawanie rent strukturalnych. Decyzja ta zakończyła możliwość składania nowych wniosków. Renta w UE mogła być wypłacana do 15 lat. Maksymalny wiek pobierania to 75 lat. Kwota wsparcia dla rolnika w UE mogła sięgać 15 000 euro rocznie. Łącznie mogło to być do 150 000 euro. Robotnik rolny mógł otrzymać do 3 500 euro rocznie. Łączna kwota dla niego to do 35 000 euro.
Program rent strukturalnych w ramach PROW został wstrzymany w 2009 roku. Nowe wnioski nie są już przyjmowane.
| Okres | Wydane środki w Polsce (euro) | Liczba beneficjentów w Polsce |
|---|---|---|
| 2004–2006 | 640,5 mln | 53,7 tys. |
Co warto wiedzieć o rencie strukturalnej – dodatkowe aspekty
Okres pracy w gospodarstwie rolnym trzeba było udokumentować. Można było to zrobić zaświadczeniem. Inne formy to oświadczenie lub dokument potwierdzający posiadanie gospodarstwa. Posiadanie lasu nie wykluczało możliwości otrzymania renty strukturalnej. Las nie był traktowany jako działalność rolnicza w kontekście tego programu.
Sytuacja małżonka była uregulowana. W przypadku śmierci rolnika uprawnionego do renty, świadczenie mogło przysługiwać małżonkowi. Było to możliwe do dnia, gdyby uprawniony pobierał rentę. Warunkiem było, że gospodarstwo stanowiło źródło utrzymania małżonka. Zawarcie umowy o rozdzielności majątkowej (intercyzy) nie umożliwiało pobierania dwóch rent. Było tak, jeśli nieruchomości nie zostały przekazane w całości oddzielnie.
Postanowienie o spełnieniu wstępnych warunków. Jeśli wydano je na podstawie wcześniejszej ustawy, nie kwalifikowało automatycznie. Nie uprawniało do ubiegania się o rentę objętą nowym planem rozwoju obszarów wiejskich. Wymagało to złożenia odrębnego wniosku w ramach nowego programu.
Jak udokumentować okres pracy w gospodarstwie?
Okres pracy można udokumentować na przykład zaświadczeniem, oświadczeniem lub dokumentem potwierdzającym posiadanie gospodarstwa rolnego.
Co działo się z rentą strukturalną po śmierci rolnika?
W przypadku śmierci rolnika, renta mogła przysługiwać małżonkowi. Było to możliwe do dnia, gdyby uprawniony pobierał rentę, jeśli gospodarstwo stanowiło jego źródło utrzymania.
Czy posiadanie lasu uniemożliwiało otrzymanie renty strukturalnej?
Nie, posiadanie lasu nie wykluczało możliwości otrzymania renty strukturalnej. Las nie był traktowany jako działalność rolnicza w kontekście tego programu.
