System wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami w Polsce dynamicznie się zmienia. Renta socjalna zapewnia podstawowe środki do życia. Nowe świadczenie wspierające ma zwiększyć niezależność. Dowiedz się, jakie świadczenia przysługują i jak je uzyskać.
Renta socjalna – podstawowe informacje
Renta socjalna stanowi wsparcie finansowe. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) przyznaje to świadczenie. Otrzymują je osoby niezdolne do pracy. Niezdolność musi wynikać z naruszenia sprawności organizmu. Warunkiem jest powstanie niepełnosprawności w określonym czasie. Może to być przed 18 rokiem życia. Może też być w trakcie nauki do 25 lat. Dotyczy to studiów doktoranckich i magisterskich.
Renta socjalna nie przysługuje w każdej sytuacji. Nie dostaniesz jej, gdy pobierasz emeryturę. Renta inwalidzka także wyklucza to świadczenie. Świadczenie z zagranicznych instytucji też jest przeszkodą. Podobnie świadczenie przedemerytalne. Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne również.
Ile wynosi renta socjalna?
Wysokość renty socjalnej ulega zmianom. ZUS dokonuje corocznej waloryzacji. Kwota zależy od wskaźnika inflacji. Sytuacja gospodarcza kraju też ma znaczenie. W 2015 roku renta wynosiła 739,58 zł brutto. W 2023 roku po waloryzacji było to 1588,44 zł brutto. Kwota brutto wzrosła o 250 zł od marca 2023. Wypłacana kwota netto to 1445 zł.
Renta socjalna a praca zarobkowa
Możesz pracować pobierając rentę socjalną. Musisz jednak uważać na limity dochodów. Przychód z pracy wpływa na wysokość świadczenia. Może je zmniejszyć lub zawiesić. Pełną rentę otrzymasz, gdy przychód nie przekracza 70% przeciętnego wynagrodzenia. W 2023 roku było to 4713,50 zł. Przychód między 70% a 130% zmniejsza rentę. Powyżej 130% przeciętnego wynagrodzenia renta jest zawieszana. W 2023 roku limit zawieszenia wynosił 8753,60 zł brutto.
Zmiany w przepisach wprowadzono od 1 stycznia 2022 roku. Wcześniej limity były niższe. Nowe przepisy zwiększyły tzw. kwotę pułapki rentowej. Od 2022 roku wynosi ona 130% przeciętnego wynagrodzenia. Jest to 8424,90 zł brutto.
Jeśli pracujesz, poinformuj o tym ZUS. Złóż formularz EROP. Zgłoś swoje zarobki do ZUS.
Czy mogę pobierać rentę socjalną i pracować?
Tak, możesz pobierać rentę socjalną i pracować. Musisz jednak pilnować limitów dochodów. ZUS zawiesi świadczenie, gdy zarobki przekroczą 130% przeciętnego wynagrodzenia.
Jak ubiegać się o rentę socjalną?
Aby otrzymać rentę socjalną, złóż wniosek. Możesz zrobić to osobiście w placówce ZUS. Możesz wysłać wniosek pocztą. Dopuszczalne jest złożenie go przez pełnomocnika. Wniosek znajdziesz na stronie ZUS. Dołącz niezbędne dokumenty. Potrzebujesz oświadczenia lekarskiego o niezdolności do pracy. Złóż dokumenty w jednostce ZUS.
- Złóż wniosek o rentę socjalną.
- Dołącz oświadczenie lekarskie.
- Złóż dokumenty w ZUS.
Renta z tytułu niezdolności do pracy (renta inwalidzka)
Renta inwalidzka to potoczne określenie renty z tytułu niezdolności do pracy. Jest to świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Przysługuje osobie uznanej za niezdolną do pracy zarobkowej. Niezdolność musi wynikać ze stanu zdrowia. Orzeka o tym lekarz orzecznik ZUS. Warunkiem jest też odpowiedni okres składkowy. Liczą się także okresy nieskładkowe.
Niezdolność do pracy oznacza utratę zdolności do wykonywania pracy. Dotyczy to pracy jakiejkolwiek lub częściowej. Przyczyną jest naruszenie sprawności organizmu. Orzecznik ocenia stopień naruszenia. Ocenia też szanse na odzyskanie zdolności do pracy. Niezdolność do pracy może być stała lub okresowa. Orzeczenie zazwyczaj dotyczy 5 lat. Możliwe jest jego przedłużenie.
Warunki przyznania renty inwalidzkiej
Aby otrzymać rentę, spełnij trzy warunki. Po pierwsze, musisz mieć orzeczenie o niezdolności do pracy. Po drugie, musisz mieć wymagany staż ubezpieczeniowy. Okresy składkowe i nieskładkowe są uwzględniane. Ich długość zależy od Twojego wieku. Po trzecie, nie możesz mieć prawa do emerytury z ZUS.
W przypadku osób powyżej 30 lat warunki są inne. Niezdolność do pracy musiała powstać po 30 roku życia. Nie jest wymagany 5-letni okres w ostatnich 10 latach. Wystarczy udowodnić 25 lat składkowych dla kobiet. Mężczyźni potrzebują 30 lat. Prawo do renty może wygasnąć. Możliwe jest jednak jej przywrócenie w ciągu 18 miesięcy.
Kto może otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy?
Rentę otrzyma osoba uznana za całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy. Musi mieć orzeczenie lekarza ZUS. Musi też spełniać wymogi dotyczące stażu ubezpieczeniowego. Nie może pobierać emerytury z ZUS.
Wysokość renty inwalidzkiej
Wysokość renty zależy od wielu czynników. Liczy się staż pracy. Ważna jest wysokość odprowadzanych składek. Rodzaj renty też ma znaczenie. ZUS wylicza wysokość indywidualnie. Bierze pod uwagę okresy składkowe i zarobki. Renta z tytułu całkowitej niezdolności wynosi 24% kwoty bazowej. Do tego dodaje się procenty za okresy składkowe. Dodaje się też procenty za okresy nieskładkowe. Renta z tytułu częściowej niezdolności wynosi 75% renty całkowitej.
Najniższa renta z tytułu niezdolności do pracy w 2023 roku wynosiła 1588,44 zł brutto. Najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności to 1191,33 zł brutto. Od 1 marca 2024 roku świadczenia wzrosły o 12,12%. W 2025 roku najniższa renta całkowita wynosi 1780,96 zł brutto. Renta częściowa to 1335,72 zł brutto. Od 1 marca 2025 roku renty podlegają waloryzacji o 5,5%. Minimalne stawki brutto w 2025 roku to 1878,91 zł (całkowita) i 1409,18 zł (częściowa).
Kwoty netto są niższe niż brutto. Wynika to z opodatkowania. Potrącana jest też składka zdrowotna. ZUS stosuje wzory i wskaźniki do obliczeń. Zmieniają się one wraz z przepisami.
- Sprawdź aktualne kwoty rent w ZUS.
- Pamiętaj o corocznej waloryzacji.
- Zapoznaj się z zasadami obliczania renty.
Renta inwalidzka a dorabianie
Możesz podjąć pracę pobierając rentę inwalidzką. Obowiązują podobne limity jak przy rencie socjalnej. Twój przychód nie może przekraczać 130% przeciętnego wynagrodzenia. Powyżej tego progu ZUS zawiesi wypłatę renty. Limit dochodów do dorabiania w 2025 roku wynosi 5934 zł brutto miesięcznie. Powyżej tej kwoty renta może być zmniejszona lub zawieszona.
Świadczenie wspierające – nowy rodzaj pomocy
Świadczenie wspierające to nowa forma wsparcia. Jest dedykowane osobom z niepełnosprawnościami. Trafia bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej. Nie jest wypłacane opiekunowi. Celem jest pokrycie wydatków związanych z potrzebami życiowymi. Świadczenie wprowadzono ustawą z 7 lipca 2023 roku. Realizacja rozpoczęła się 1 stycznia 2024 roku.
Świadczenie wspierające jest niezależne od dochodów. Nie zależy od innych pobieranych świadczeń. Można je pobierać jednocześnie z rentą socjalną. Jest zwolnione z podatku dochodowego. Nie podlega egzekucji komorniczej. Nie wlicza się do dochodu przy innych świadczeniach publicznych.
Kto może otrzymać świadczenie wspierające?
Prawo do świadczenia wspierającego zależy od poziomu potrzeby wsparcia. Poziom ten ustalają wojewódzkie zespoły. Zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności wydają decyzję. Decyzja ta jest wydawana na okres do 7 lat. Poziom potrzeby wsparcia jest wyrażony w punktach. Punktacja wynosi od 70 do 100. Ocena opiera się na międzynarodowej klasyfikacji ICF.
Wprowadzanie świadczenia odbywa się etapami. Od 1 stycznia 2024 roku przysługuje osobom z 87-100 punktami. Od 1 stycznia 2025 roku dla osób z 78-86 punktami. Od 1 stycznia 2026 roku dla osób z 70-77 punktami. Osoby przebywające w placówkach leczniczych nie kwalifikują się. Dotyczy to placówek z całodobową opieką.
Czy świadczenie wspierające zależy od dochodu?
Nie, świadczenie wspierające nie zależy od dochodu. Możesz je otrzymać niezależnie od swoich zarobków. Nie wpływa ono też na inne pobierane świadczenia.
Wysokość świadczenia wspierającego
Wysokość świadczenia zależy od punktacji. Jest powiązana z wysokością renty socjalnej. Wynosi od 40% do 220% tej renty. Osoby z najwyższą punktacją (95-100) otrzymują 220% renty socjalnej. W 2024 roku dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności kwota ta wynosi 3176,88 zł brutto. Osoby z 70-74 punktami otrzymują 40% renty socjalnej. Świadczenie jest wypłacane w formie bezgotówkowej. Trafia na Twoje konto bankowe.
W 2024 roku możliwe jest otrzymanie dużej kwoty. Suma renty socjalnej i świadczenia wspierającego może wynieść 4765,32 zł brutto. Dotyczy to osób spełniających warunki obu świadczeń.
| Punkty potrzeby wsparcia | Wysokość świadczenia (procent renty socjalnej) |
|---|---|
| 95–100 | 220% |
| 90–94 | 180% |
| 85–89 | 120% |
| 80–84 | 80% |
| 75–79 | 60% |
| 70–74 | 40% |
Jak uzyskać świadczenie wspierające?
Procedura składa się z dwóch kroków. Najpierw uzyskaj decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia. Wniosek złóż do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania. Decyzja staje się ostateczna. Następnie złóż wniosek o świadczenie wspierające do ZUS. Masz na to 3 miesiące od daty ostateczności decyzji WZON.
Wnioski do ZUS można składać elektronicznie. Użyj platformy PUE ZUS. Skorzystaj z portalu Emp@tia. Możesz też złożyć wniosek przez bankowość elektroniczną. Podczas składania podaj numer decyzji WZON. Nie podawaj numeru orzeczenia o niepełnosprawności. Wzór wniosku nie istnieje w tradycyjnej formie. Składa się go przez kreator online.
- Uzyskaj decyzję o poziomie potrzeby wsparcia od WZON.
- Złóż wniosek do ZUS w ciągu 3 miesięcy.
- Składaj wniosek elektronicznie przez PUE ZUS, Emp@tia lub bankowość.
- Podaj numer decyzji WZON we wniosku.
Eksperci podkreślają, że nowe świadczenie jest szansą. Ma poprawić sytuację materialną osób z niepełnosprawnościami. Ma też zwiększyć ich niezależność. Marlena Maląg stwierdziła:
Rozwiązanie to będzie ukierunkowane na upodmiotowienie osoby z niepełnosprawnością, tak aby to ona mogła rozstrzygać, jak wykorzystywane ma być otrzymywane wsparcie.
Paweł Wdówik dodał:
Świadczenie będzie przysługiwać bez względu na osiągany dochód.
Proces orzekania napotyka problemy. Długie oczekiwanie na komisję to jeden z nich. W województwie śląskim rozpatrzono tylko 16,4% wniosków do końca grudnia. Wojewódzkie zespoły mogą potrzebować wielu miesięcy na decyzję. W grudniu 2024 r. wypłacono 78,8 tys. świadczeń. Ponad połowa (53,4%) była w najwyższej wysokości. Do końca marca wydano 210,8 tys. decyzji o potrzebie wsparcia. Złożono 471,2 tys. wniosków.
Granica 70 punktów jest zbyt wysoka. Powoduje, że wiele potrzebujących osób nie otrzymuje wsparcia.
Dodatkowe świadczenia dla osób z niepełnosprawnościami
Osoby z niepełnosprawnościami mogą ubiegać się o inne wsparcie. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje opiekunom. W 2023 roku wynosiło 2458 zł miesięcznie. Gdy osoba z niepełnosprawnością otrzyma świadczenie wspierające, opiekun traci prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Opiekunowie mogą dorabiać do świadczenia pielęgnacyjnego. Limit wynosi 20 000 zł rocznie.
Świadczenie uzupełniające (500+) to dodatkowe wsparcie. Wynosi 500 zł. Możesz je otrzymać, gdy dochody nie przekraczają 1272,08 zł. Dostępne są też dodatki pielęgnacyjne. Możesz otrzymać 300 zł miesięcznie. Dotyczy to konieczności korzystania z pomocy innej osoby. Renta rodzinna może być pobierana z rentą socjalną. Renta rodzinna nie może przekraczać 3176,88 zł. To 200% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności.
ZUS wprowadził program aktywizacji dla opiekunów. Dotyczy osób, które zaprzestaną opieki. Budżet programu to 100 mln zł rocznie.
- Sprawdź warunki świadczenia pielęgnacyjnego.
- Dowiedz się o świadczeniu uzupełniającym (500+).
- Zapytaj o dodatek pielęgnacyjny w ZUS.
Podsumowanie
System wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami rozwija się. Renta socjalna i renta z tytułu niezdolności do pracy stanowią podstawę. Świadczenie wspierające zwiększa niezależność. Jego wysokość zależy od indywidualnych potrzeb. Proces aplikacji wymaga uzyskania decyzji WZON. Następnie składa się wniosek do ZUS. Wnioski można składać elektronicznie. Korzystaj z platform PUE ZUS i Emp@tia. Pamiętaj o limitach dorabiania. Śledź aktualności na stronach ZUS i MRPiPS. Regularne sprawdzanie informacji jest kluczowe.
