POChP: Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc – objawy, leczenie, rokowania

POChP, czyli Przewlekła Obturacyjna Choroba Płuc, to poważne schorzenie układu oddechowego. Wpływa znacząco na życie chorych. Dowiedz się, czym jest POChP, jakie ma objawy i jak wpływa na długość życia.

Czym jest POChP?

POChP to przewlekła choroba płuc. Charakteryzuje się trwałym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Zwężenie oskrzeli lub utrata sprężystości płuc powodują ten stan. Choroba postępuje z czasem. Nie ma na nią lekarstwa. Dostępne metody leczenia mogą jednak spowolnić jej postęp. Poprawiają też jakość życia pacjentów.

POChP jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że zajmuje czwarte miejsce. Niektóre źródła wskazują ją nawet jako trzecią przyczynę zgonów w Polsce. Mimo tej skali, świadomość społeczeństwa na temat POChP jest niska. W Polsce choruje na nią około 2 miliony osób. Na świecie liczba ta przekracza 250 milionów. Znaczenie POChP będzie rosnąć. Wpływa na to starzenie się społeczeństwa i zanieczyszczenie środowiska.

Przyczyny i czynniki ryzyka POChP

Główną przyczyną POChP jest palenie tytoniu. Odpowiada za 80-90% przypadków w krajach rozwiniętych. Dotyczy to palenia aktywnego i biernego. Chemiczne substancje w dymie papierosowym wywołują przewlekłe zapalenie. Uszkadzają tkanki płucne. Zwiększają produkcję śluzu.

Inne czynniki ryzyka także odgrywają rolę. Należy do nich wdychanie szkodliwych pyłów i gazów w pracy. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego również jest ważne. Powtarzające się infekcje dróg oddechowych w dzieciństwie mogą przyczynić się do rozwoju POChP. Czynniki genetyczne, jak niedobór alfa-1-antytrypsyny, też mają znaczenie. Choroby współistniejące, na przykład astma czy gruźlica, zwiększają ryzyko.

• Palenie tytoniu (aktywne i bierne)
• Narażenie na pyły i gazy w pracy
• Zanieczyszczenie powietrza
• Infekcje dróg oddechowych w dzieciństwie
• Czynniki genetyczne
• Choroby współistniejące

Objawy POChP – na co zwrócić uwagę?

Proces rozwoju POChP jest stopniowy. Początkowo objawy mogą być łagodne. Choroba często pozostaje niezdiagnozowana. Wczesne objawy to przewlekły kaszel. Nasilają się często rano. Może towarzyszyć mu odkrztuszanie plwociny. Czasem nazywa się go „kaszlem palacza”.

W miarę postępu choroby pojawiają się duszności. Początkowo występują tylko podczas wysiłku. W zaawansowanych stadiach duszność pojawia się także w spoczynku. Inne objawy to świszczący oddech i uczucie ucisku w klatce piersiowej. Pacjenci odczuwają zmęczenie. Mają trudności z wykonywaniem codziennych czynności. Zaawansowana choroba może objawiać się sinicą. Zmiany w klatce piersiowej stają się widoczne. Może wystąpić utrata łaknienia i masy ciała. Pogorszenie nastroju, w tym depresja, także są możliwe.

• Przewlekły kaszel (zwłaszcza rano)
• Odkrztuszanie plwociny
• Duszność (początkowo wysiłkowa, potem spoczynkowa)
• Świszczący oddech
• Uczucie ucisku w klatce piersiowej
• Zmęczenie
• Trudności w codziennych czynnościach

Diagnostyka POChP – klucz do wczesnego wykrycia

Wczesne wykrycie choroby ma kluczowe znaczenie. Pozwala na wdrożenie leczenia, które może spowolnić jej postęp. Poprawia też jakość życia pacjenta. Diagnostyka zaczyna się od wywiadu lekarskiego. Lekarz pyta o objawy i narażenie na czynniki ryzyka. Następnie przeprowadza badanie fizykalne.

Kluczowym badaniem w rozpoznaniu POChP jest spirometria.

„Kluczowym badaniem w rozpoznaniu POChP jest spirometria z próbą rozkurczową” – dr hab. Piotr Boros.

Spirometria mierzy pojemność i przepływ powietrza w płucach. Ocenia stopień zwężenia oskrzeli. Wskaźnik FEV1 (natężona objętość wydechowa pierwszosekundowa) i stosunek FEV1/FVC (natężona pojemność życiowa) są ważne. System klasyfikacji GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) ocenia stopień zaawansowania POChP na podstawie FEV1.

Inne badania diagnostyczne to RTG klatki piersiowej. Czasem wykonuje się tomografię komputerową (CT). Gazometria krwi tętniczej mierzy poziom tlenu i dwutlenku węgla. Pulsoksymetria ocenia nasycenie krwi tlenem. Testy na niedobór alfa-1 antytrypsyny mogą być potrzebne. Około 80% chorych w Polsce ma łagodną lub umiarkowaną postać. Wielu z nich pozostaje niezdiagnozowanych. Jedna na trzy osoby diagnozowana jest dopiero w szpitalu.

Leczenie i zarządzanie POChP

POChP jest chorobą nieuleczalną. Można jednak łagodzić jej objawy. Można też spowolnić postęp choroby. Celem leczenia jest poprawa jakości życia pacjenta. Zmniejsza się też ryzyko zaostrzeń. Kluczowym elementem terapii jest zaprzestanie palenia tytoniu. Jest to jedyny czynnik, który znacząco poprawia rokowania.

Leczenie farmakologiczne obejmuje leki. Stosuje się leki rozkurczające oskrzela. Używa się także glikokortykosteroidy wziewne. W zaawansowanych przypadkach potrzebna jest tlenoterapia. Domowa tlenoterapia wymaga stosowania tlenu co najmniej 15 godzin na dobę. Rehabilitacja oddechowa jest ważna. Pomaga poprawić wydolność fizyczną. W ciężkich przypadkach rozważa się interwencje chirurgiczne. Należą do nich redukcja objętości płuc lub przeszczep płuc. Szczepienia są kluczowe w zapobieganiu zaostrzeniom. Zaleca się szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom. Teraz także przeciw COVID-19.

• Zaprzestanie palenia tytoniu
• Farmakoterapia (leki rozkurczające, kortykosteroidy)
• Tlenoterapia
• Rehabilitacja oddechowa
• Szczepienia (grypa, pneumokoki, COVID-19)
• Unikanie drażniących substancji

Współczesne zarządzanie chorobą może znacznie wydłużyć życie. Regularne wizyty kontrolne są niezbędne. Pozwalają monitorować stan zdrowia. Umożliwiają wczesne wykrywanie powikłań.

POChP a długość życia – rokowania i wpływ choroby

Wiele osób z POChP zastanawia się, jak długo można żyć z tą chorobą. Nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie. Oczekiwana długość życia jest średnią. Można przekroczyć oczekiwania. Należy wziąć odpowiedzialność za swoje zdrowie. Trzeba rozwiązywać czynniki, które można zmienić.

Prognozy są silnie związane ze stopniem zaawansowania choroby. Wczesna diagnoza daje większe szanse. Spowalnia postęp choroby. Poprawia jakość życia. Wiek pacjenta wpływa na rokowania. Starszy wiek wiąże się z gorszymi prognozami. Obecność chorób współistniejących także pogarsza rokowania. Palenie tytoniu jest najważniejszym czynnikiem. Negatywnie wpływa na długość życia z POChP.

Szanse na 5-letnie przeżycie wahają się. Zależą od stadium zaawansowania. Wynoszą od 56% do 92%. Indeks BODE pomaga ocenić rokowania. Uwzględnia masę ciała (BMI), obturację (blokadę przepływu powietrza), duszność i wydolność wysiłkową. Punktacja wynosi od 0 do 10. Wyższa punktacja oznacza gorsze rokowania.

Punkty BODE	Prawdopodobieństwo przeżycia przez 4 lata
0-2	80%
3-4	67%
5-6	57%
7-10	18%

Ciężka niedrożność dróg oddechowych wiąże się z niższym przeżyciem. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów na długoterminowej terapii tlenowej. Badania wykazały, że rzucenie palenia spowalnia postęp choroby. Dotyczy to nawet osób z już postawioną diagnozą.

Postęp w medycynie daje nadzieję. Rozwijane są nowoczesne terapie. Lepsza diagnostyka jest dostępna. Aktywne podejście pacjentów do leczenia jest ważne. Wpływa pozytywnie na rokowania.

Zapobieganie POChP – najlepsza obrona

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania POChP jest niepalenie. Dotyczy to papierosów, cygar, fajek. Rzucenie palenia na każdym etapie choroby jest korzystne. Znacząco spowalnia jej postęp. Należy unikać biernego palenia. Trzeba też minimalizować kontakt ze szkodliwymi substancjami w pracy. Stosowanie masek ochronnych jest ważne w narażonych środowiskach. Ograniczenie ekspozycji na zanieczyszczone powietrze jest kluczowe. Pomaga wymiana pieców na ekologiczne. Używanie oczyszczaczy powietrza w domu może być pomocne.

„W badaniach wykazano, że oczyszczacze powietrza poprawiają zdrowie serca u osób z POChP” – Johns Hopkins Medicine, 2022.

Szczepienia są ważnym elementem profilaktyki. Zaleca się szczepienie przeciw grypie i pneumokokom. Chronią przed infekcjami. Infekcje mogą wywołać zaostrzenia POChP. Wskaźnik szczepień w Polsce jest niski. Dotyczy to szczepień przeciw grypie, SARS-CoV-2 i pneumokokom. Mimo refundacji, dostępność i świadomość są problemem. Potrzebne jest kompleksowe podejście. Obejmuje kampanie informacyjne. Wymaga zmian strukturalnych. Umożliwią one łatwy dostęp do szczepionek.

„Potrzebujemy podejścia kompleksowego, obejmującego kampanie informacyjne i zmiany strukturalne, aby umożliwić łatwy dostęp do szczepionek” – prof. Joanna Chorostowska-Wynimko.

Zdrowy styl życia wspiera zdrowie płuc. Regularna aktywność fizyczna jest ważna. Należy dostosować ją do stanu pacjenta. Pomaga w tym rehabilitacja oddechowa. Zdrowa dieta także ma znaczenie. Nawodnienie organizmu ułatwia odkrztuszanie śluzu. Regularne badania kontrolne pomagają wczesnym wykryciu. Pozwalają monitorować stan zdrowia.

• Nie pal papierosów
• Unikaj biernego palenia
• Ograniczaj kontakt z zanieczyszczeniami
• Stosuj maski ochronne w pracy
• Wymieniaj piece na ekologiczne
• Używaj oczyszczaczy powietrza
• Regularnie się szczep (grypa, pneumokoki, COVID-19)
• Bądź aktywny fizycznie
• Stosuj zdrową dietę
• Dbaj o nawodnienie
• Wykonuj regularne badania kontrolne

Choroby współistniejące i powikłania POChP

POChP rzadko występuje samodzielnie. Często towarzyszą jej inne schorzenia. Występują one u około 50% pacjentów po 65 roku życia. Należą do nich choroby serca i naczyń. Częste są nadciśnienie płucne i niewydolność serca. Pacjenci z POChP są bardziej podatni na zapalenie płuc. Zwiększone jest ryzyko zatorowości płucnej i arytmii. Cukrzyca i zespół metaboliczny także często współistnieją. Inne choroby to osteoporoza, niedożywienie, depresja i stany lękowe. Zespół nakładania POChP i obturacyjnego bezdechu podczas snu jest możliwy. POChP zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuca.

Choroby współistniejące pogarszają rokowania. Zwiększają ryzyko zgonu. Ryzyko zgonu rośnie wraz z liczbą zaostrzeń. Wzrasta też wraz z liczbą współistniejących schorzeń. POChP może prowadzić do poważnych powikłań. Należą do nich serce płucne. Jest to forma niewydolności serca. Może wystąpić też niewydolność oddychania. Oznacza ona brak tlenu w organizmie. Związek między sercem a płucami jest silny. Problemy z jednym narządem wpływają na drugi.

• Choroby serca i naczyń (nadciśnienie płucne, niewydolność serca)
• Zapalenie płuc
• Zatorowość płucna
• Arytmia
• Cukrzyca i zespół metaboliczny
• Osteoporoza
• Niedożywienie
• Depresja i stany lękowe
• Zespół nakładania POChP i obturacyjnego bezdechu podczas snu
• Rak płuca

Zaostrzenia POChP – zagrożenie dla zdrowia

Zaostrzenia to okresy nasilenia objawów POChP. Mogą być wywołane infekcjami. Zanieczyszczenie powietrza także je powoduje. Zaostrzenia nie tylko pogarszają jakość życia.

„Zaostrzenia nie tylko pogarszają jakość funkcjonowania chorych, ale również są niebezpieczne dla ich zdrowia i życia” – prof. Boros.

Są niebezpieczne dla zdrowia i życia. Trwają zwykle 7-10 dni. Wymagają intensyfikacji leczenia. Mogą wymagać leczenia w domu lub szpitalu.

Każde zaostrzenie może trwale uszkodzić płuca. Około 10% pacjentów nie wraca do poprzedniego stanu. Ciężkie zaostrzenia mogą zagrozić życiu. Wymagają szybkiego zgłoszenia się do lekarza. Wczesne wdrożenie leczenia podczas zaostrzenia jest kluczowe. Zmniejsza ryzyko poważnych konsekwencji.

Podnoszenie świadomości i wsparcie dla pacjentów

Niska świadomość na temat POChP stanowi problem. Mimo, że choroba jest częsta, wiedza o niej jest mała. Prawie 2 miliony Polaków może mieć POChP. Większość przypadków pozostaje nierozpoznana. Wiele osób wie, co to zawał czy rak. Niewiele wie, czym jest POChP. To duży paradoks.

Potrzebne są kampanie edukacyjne. Skierowane do społeczeństwa, pacjentów i lekarzy. Projekt „Pokochaj Płuca. Unikaj zaostrzeń” jest przykładem takiej inicjatywy. Partnerami kampanii są AstraZeneca, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc i Instytut Praw Pacjenta. Raport „Stan POChP w Polsce” z 2024 roku wskazuje na potrzebę poprawy diagnozy. Podkreśla konieczność lepszego leczenia.

Technologia wspiera pacjentów. Aplikacja Moje POChP pomaga monitorować chorobę. Ułatwia przypominanie o lekach. Wsparcie psychologiczne jest ważne. Pomaga pacjentom radzić sobie z chorobą. Opieka paliatywna skupia się na poprawie jakości życia. Łagodzi objawy. Ważne jest podnoszenie świadomości. Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla zahamowania postępu POChP.

Porównanie świadomości Polaków na temat zawału/raka i POChP (dane szacunkowe)

Potrzeba zwiększenia finansowania jest widoczna. Dotyczy to terapii rzucania palenia. Obejmuje także szczepienia. Ułatwienie dostępu do szczepionek jest konieczne. Programy przesiewowe w kierunku raka płuca mogą pomóc. Mogą być okazją do wykrywania POChP.