Planowanie przyszłości finansowej jest kluczowe. Zabezpieczenie na emeryturę wymaga działania już dziś. System emerytalny w Polsce opiera się na kilku filarach. Poznaj dostępne opcje i wybierz najlepsze dla siebie.
Polski system emerytalny – trzy filary
System emerytalny w Polsce ma trzy filary. Pierwszy filar to ZUS lub KRUS. Jest on obowiązkowy dla większości pracujących. Drugi filar to Otwarte Fundusze Emerytalne (OFE). Od 2014 roku udział w OFE stał się dobrowolny. Trzeci filar jest dobrowolny i prywatny. Obejmuje IKE, IKZE oraz PPK.
Pierwszy filar – ZUS/KRUS
ZUS to państwowy system ubezpieczeń. Środki gromadzone są ze składek obowiązkowych. Emerytura z ZUS zależy od wpłaconych składek i wieku przejścia na emeryturę. Prognozy wskazują na niską stopę zastąpienia. W 2060 roku emerytura może wynieść 25% ostatniej pensji. Obecnie wynosi ponad 50%.
Przedstawiciele Zakładu Ubezpieczeń Społecznych są przekonani, że polski system emerytalny nie zbankrutuje.
System ZUS waloryzuje zgromadzone środki. Chroni to przed inflacją. Środki w ZUS nie są dziedziczone. W przypadku śmierci część środków może być wypłacona lub przeniesiona.
Drugi filar – OFE
OFE to Otwarte Fundusze Emerytalne. Były częścią publicznego systemu. Środki pochodziły ze składek obowiązkowych. W 2014 roku przeprowadzono reformę OFE. Decyzja o przekazywaniu składek stała się dobrowolna.
Środki zgromadzone w OFE pochodzą z obowiązkowych składek emerytalnych, co nadało im charakter publiczny.
W 2014 roku część aktywów OFE przeniesiono do ZUS. Dotyczyło to 51,5% aktywów, czyli 150 mld zł. Trybunał Konstytucyjny orzekł zgodność zmian z konstytucją. Decyzja o przeniesieniu środków z OFE do ZUS czy IKE miała miejsce w 2021 roku.
Trzeci filar – dobrowolne oszczędzanie
Trzeci filar jest prywatny i dobrowolny. Obejmuje IKE, IKZE, PPK i PPE. Środki zgromadzone w III filarze są prywatne. Nie podlegają ryzyku nacjonalizacji. Można je dziedziczyć. Wskazuje się spadkobierców w umowie.
IKE i IKZE to produkty prywatne, a środki na nich zgromadzone należą wyłącznie do oszczędzającego.
Dobrowolne oszczędzanie zyskuje na znaczeniu. Coraz mniej osób liczy tylko na ZUS. Wczesne rozpoczęcie oszczędzania daje większy komfort. Regularne wpłaty budują solidny kapitał.
Dlaczego warto oszczędzać dodatkowo na emeryturę?
Emerytura z ZUS może być niska. Prognozy są niekorzystne dla młodszych pokoleń. Dodatkowe oszczędności zapewniają wyższy standard życia. Zabezpieczają przyszłość finansową.
Indywidualne Konto Emerytalne (IKE)
IKE to forma dobrowolnego oszczędzania. Umożliwia gromadzenie środków na emeryturę. Możesz mieć jedno konto IKE. Wybierasz instytucję finansową. IKE oferują banki, TFI, domy maklerskie, ubezpieczyciele.
Główną korzyścią jest zwolnienie z podatku Belki. Podatek od zysków kapitałowych (19%) nie jest pobierany. Warunkiem jest wypłata po 60. roku życia. Możliwa jest też wypłata po 55. roku życia. Musisz wtedy spełnić warunki wcześniejszej emerytury.
Limit wpłat na IKE jest ustalany rocznie. W 2024 roku wynosi 23 472 zł. W 2025 roku limit pozostaje taki sam. Środki zgromadzone na IKE są dziedziczone. Można je wypłacić lub przenieść na spadkobierców.
Na koniec 2018 roku IKE miało 995 tysięcy Polaków. Było to około 6% pracujących. Na kontach IKE zgromadzono wtedy 8,7 mld zł. Średnia wartość konta wynosiła 8,7 tys. zł. Najwięcej środków gromadzono w domach maklerskich.
Inwestowanie na IKE może przynieść wyższe zyski. Wiąże się jednak z ryzykiem rynkowym. Wartość portfela zależy od inwestycji. Środki w IKE są chronione przez państwo.
Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)
IKZE to kolejne konto emerytalne. Działa w ramach III filara. Podobnie jak IKE, jest dobrowolne i prywatne. Możesz mieć jedno konto IKZE. Wybierasz instytucję finansową.
Główną korzyścią IKZE jest ulga podatkowa. Wpłaty na IKZE można odliczyć od podstawy opodatkowania. Robi się to w rocznym zeznaniu PIT. Ulga podatkowa może wynosić od 1000 do 1900 zł rocznie. W 2016 roku maksymalny zwrot wynosił 1557 zł.
Limit wpłat na IKZE jest niższy niż na IKE. W 2024 roku limit wynosi 9388,80 zł. Dla osób prowadzących działalność gospodarczą jest wyższy. Wynosi 14 083,20 zł. W 2025 roku limit dla wszystkich to 10 407,60 zł. Dla przedsiębiorców to 15 611,40 zł.
Wypłata z IKZE jest możliwa po ukończeniu 65 lat. Musisz też dokonywać wpłat przez 5 lat. Wypłata jest obciążona 10% zryczałtowanym podatkiem. Nie ma podatku od zysków kapitałowych.
Środki na IKZE są dziedziczone. Można je przekazać spadkobiercom. Około 500 tysięcy osób korzysta z IKZE.
Czy mogę mieć jednocześnie IKE i IKZE?
Tak, możesz mieć po jednym koncie IKE i IKZE. Zakłada się je w wybranej instytucji finansowej. Pozwala to korzystać z obu form oszczędzania.
IKE czy IKZE – co wybrać?
Wybór między IKE a IKZE zależy od Twojej sytuacji. Oba konta mają zalety. IKE zwalnia z podatku Belki przy wypłacie. IKZE pozwala odliczyć wpłaty od podatku dochodowego. Różnice dotyczą też limitów wpłat i opodatkowania wypłaty.
Porównanie kluczowych cech:
| Cecha | IKE | IKZE |
|---|---|---|
| Podatek od zysków (Belki) | Zwolniony przy wypłacie po spełnieniu warunków | 10% zryczałtowany podatek przy wypłacie po spełnieniu warunków |
| Ulga podatkowa od wpłat | Brak | Odliczenie od podstawy opodatkowania PIT |
| Limit wpłat 2025 | 23 472 zł | 10 407,60 zł (standard), 15 611,40 zł (działalność gosp.) |
| Wiek wypłaty | 60 lat (lub 55 z prawami emerytalnymi) | 65 lat |
| Okres wpłat do wypłaty | 5 lat | 5 lat |
| Dziedziczenie | Tak | Tak |
Decyzja powinna uwzględniać Twoje dochody. Ważna jest też Twoja skłonność do korzystania z ulgi PIT. Skorzystanie z kalkulatora IKE i IKZE pomaga ocenić opłacalność.
OFE w przeszłości i dziś
Reforma systemu emerytalnego w 2014 roku zmieniła rolę OFE. Przystąpienie do OFE stało się dobrowolne. Część zgromadzonych środków przeniesiono do ZUS. W 2021 roku członkowie OFE mieli wybór. Mogli przenieść pozostałe środki do ZUS lub na IKE.
Domyślną opcją było przeniesienie na IKE. Wiązało się to z opłatą przekształceniową 15%. Środki przeniesione do ZUS stały się podstawą do wyliczenia emerytury. Środki przeniesione na IKE pozostały prywatne. Wartość portfela IKE powstałego z OFE miała być inwestowana głównie w polskie akcje.
Dyskusja o „nacjonalizacji” OFE budziła emocje. Przeniesienie środków do ZUS było postrzegane jako kontrowersyjne. Środki w OFE pochodziły ze składek obowiązkowych. Nadawało to im charakter publiczny.
Publiczny charakter pieniędzy zgromadzonych w OFE pozwolił na przeniesienie do ZUS i umorzenie 51,5 proc. aktywów funduszy emerytalnych.
W latach 2014-2019 waloryzacja w ZUS była wyższa. Średnia roczna wynosiła 6,74%. W OFE średnia stopa wzrostu to 2,07% w tym samym okresie.
Inne formy oszczędzania na emeryturę
Poza IKE i IKZE istnieją inne opcje. Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) to jedna z nich. PPK to dobrowolny program z udziałem pracodawcy. Pracownik odkłada minimum 2% wynagrodzenia. Pracodawca dopłaca minimum 1,5%. Państwo dodaje 240 zł rocznie.
W PPK oszczędza się do 60. roku życia. Środki w PPK są dziedziczone. Zgromadzone środki w PPK przekroczyły 34 mld zł. Około 500 tys. osób korzysta z IKZE, a ponad 800 tys. z IKE.
Pracownicze Plany Emerytalne (PPE) to kolejna opcja. Są oferowane przez niektórych pracodawców. Podstawowa składka opłacana jest przez firmę. Środki w PPE są dziedziczne.
Możesz też oszczędzać samodzielnie. Dostępne są fundusze inwestycyjne. Pozwalają inwestować w akcje, obligacje, nieruchomości. Fundusze akcyjne mają większe ryzyko. Mogą przynieść wyższe zyski. Fundusze obligacyjne są bezpieczniejsze. Inwestują w dług państw i firm. Fundusze inwestycyjne nie gwarantują zysku. Wartość może się zmieniać.
Inne metody to lokaty bankowe i konta oszczędnościowe. Zapewniają stabilny, ale niski zysk. Ryzyko utraty środków jest minimalne. Inwestycje w nieruchomości mogą generować dochód pasywny. Zakup mieszkania pod wynajem to przykład.
Warto rozważyć różne opcje. Dostosuj formę oszczędzania do swojej sytuacji. Zwracaj uwagę na ryzyko i koszty. Caspar TFI pobiera opłaty za zarządzanie funduszami.
Kiedy zacząć oszczędzać i ile odkładać?
Najlepszy moment na rozpoczęcie oszczędzania to „teraz”. Nigdy nie jest za wcześnie. Im wcześniej zaczniesz, tym więcej zyskasz. Efekt procentu składanego działa na Twoją korzyść. Regularne odkładanie małych kwot ma sens.
Im wcześniej rozpocząć się odkładanie, tym większa kwota będzie do dyspozycji w przyszłości.
Odkładając 20 tys. zł rocznie przez 5 lat, zgromadzisz 100 tys. zł. Małe sumy regularnie odkładane pomnażają się. Wczesne oszczędzanie zmniejsza obciążenie budżetu. Każdy rok zwłoki zwiększa wymaganą kwotę miesięczną.
Eksperci sugerują odkładanie 10-15% miesięcznych dochodów. To zalecana minimalna kwota. Zgromadzenie takiej sumy zapewni lepszy poziom życia. Bez dodatkowych oszczędności standard życia może się pogorszyć.
Przykład pokazuje różnicę. Małżeństwo zaczynające w wieku 30 lat potrzebuje 345 zł miesięcznie. Zapewni to 1000 zł dodatkowej emerytury. Rozpoczęcie po 50 roku życia wymaga 927 zł miesięcznie.
- Zacznij oszczędzać jak najwcześniej.
- Regularnie odkładaj ustaloną kwotę.
- Zainwestuj oszczędności, aby pracowały.
- Ogranicz ryzykowne inwestycje przed emeryturą.
- Skorzystaj z ulg podatkowych IKE i IKZE.
- Zasięgnij porady eksperta finansowego.
Ile oszczędności powinienem mieć w wieku 40 lat?
Niektórzy eksperci sugerują, aby w wieku 40 lat mieć oszczędności. Powinny one wynosić od 3 do 4 rocznych pensji. Przy zarobkach 6000 zł miesięcznie daje to kwotę od 216 000 zł do 288 000 zł.
Wybór najlepszej opcji oszczędzania
Decyzja o formie oszczędzania jest indywidualna. Zależy od wieku, możliwości finansowych i celów. Warto wziąć pod uwagę własną tolerancję na ryzyko. Inwestowanie na rynku kapitałowym wiąże się z ryzykiem. Lokaty są bezpieczniejsze.
Porównaj limity wpłat i korzyści podatkowe. IKE i IKZE oferują różne ulgi. Zastanów się nad dziedziczeniem środków. W IKE i IKZE jest to możliwe.
Rozważ oszczędzanie w prywatnych kontach. IKE, IKZE, OIPE to dobre opcje. Planuj dziedziczenie w umowach. Korzystaj z kalkulatorów emerytalnych. Narzędzia online pomagają obliczyć cele. Możesz też skorzystać z pomocy doradcy finansowego.
Monitoruj sytuację rynkową. Śledź prognozy ekonomiczne. Zwracaj uwagę na zmiany legislacyjne. Decyzje rządu mogą wpływać na system. Warto wziąć pod uwagę waloryzację składek.
- Przeanalizuj swoją sytuację finansową.
- Dostosuj kwotę odkładanych środków.
- Rozważ różne formy oszczędzania.
- Zapoznaj się z dokumentami produktów finansowych.
- Regularnie inwestuj i odkładaj.
- Porównaj wady i zalety IKE i ZUS.
Podsumowanie
Oszczędzanie na emeryturę jest niezbędne. System ZUS może nie zapewnić godnego życia. Prywatne konta IKE i IKZE są ważnym uzupełnieniem. Oferują korzyści podatkowe i bezpieczeństwo środków.
Likwidacja OFE i przeniesienie środków pokazały potrzebę prywatnego oszczędzania. Środki na IKE i IKZE są prywatne i dziedziczne. Wybór między IKE a IKZE zależy od indywidualnych preferencji. Warto zacząć oszczędzać jak najwcześniej. Regularność i inwestowanie pomnażają kapitał. Zasięgnij porady eksperta, aby podjąć najlepszą decyzję.
