Nowelizacja Karty Nauczyciela wprowadziła znaczące zmiany w systemie emerytalnym dla pedagogów. Od 1 września 2024 roku nauczyciele spełniający określone warunki mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, niezależnie od wieku.
Kto może skorzystać z wcześniejszej emerytury nauczycielskiej?
Wcześniejsza emerytura nauczycielska przysługuje wybranej grupie pedagogów. Musisz spełnić kilka kluczowych warunków. Przede wszystkim, praca na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego musiała rozpocząć się przed 1 stycznia 1999 roku. To ważne kryterium wprowadzone przez nową ustawę z 28 lipca 2023 r. Musisz mieć co najmniej 30 lat stażu pracy ogółem. W tym okresie minimum 20 lat musisz pracować faktycznie „przy tablicy”. Ta praca musi być wykonywana w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć. Prawo do emerytury nie zależy od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Kolejnym warunkiem jest rozwiązanie stosunku pracy. Stosunek pracy musi zostać rozwiązany lub zakończony. Może to nastąpić na przykład w wyniku likwidacji szkoły.
- Rozpocznij pracę pedagogiczną przed 1 stycznia 1999 r.
- Posiadaj co najmniej 30 lat stażu pracy ogółem.
- Przepracuj minimum 20 lat na stanowisku nauczyciela.
- Pracuj w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowych zajęć.
- Rozwiąż stosunek pracy.
Ustawa o zmianie ustawy Karta Nauczyciela i niektórych innych ustaw ukazała się w Dzienniku Ustaw 23 sierpnia 2023 roku. Przepisy dotyczące wcześniejszych emerytur wejdą w życie od 1 września 2024 roku.
Czy wiek ma znaczenie przy nowej emeryturze nauczycielskiej?
Nie, prawo do nowej emerytury nauczycielskiej nie jest uzależnione od wieku. Musisz spełnić warunki dotyczące stażu pracy. Wniosek o emeryturę trzeba jednak złożyć przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Powszechny wiek emerytalny to 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
Harmonogram wprowadzania wcześniejszych emerytur
Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę wprowadzana jest etapami. Terminy zależą od daty urodzenia nauczyciela. Pierwsza grupa nauczycieli może skorzystać z tego prawa już od 1 września 2024 roku. Dotyczy to osób urodzonych przed 1 września 1966 roku.
Dla kolejnych roczników przewidziano późniejsze terminy. Nauczyciele urodzeni po 31 sierpnia 1966 r., ale przed 1 września 1969 r., mogą przejść na emeryturę od 1 września 2025 r. Ostatnia grupa, urodzeni po 31 sierpnia 1969 r., zyska to prawo od 1 września 2026 r.
Wniosek o emeryturę można złożyć najwcześniej w sierpniu 2024 r. Dotyczy to pierwszej grupy uprawnionych. Pamiętaj, aby złożyć wniosek przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.
| Data urodzenia nauczyciela | Możliwość przejścia na emeryturę |
|---|---|
| Przed 1 września 1966 r. | Od 1 września 2024 r. |
| Po 31 sierpnia 1966 r. i przed 1 września 1969 r. | Od 1 września 2025 r. |
| Po 31 sierpnia 1969 r. | Od 1 września 2026 r. |
Jak obliczana jest nowa emerytura nauczycielska?
Wysokość nowej emerytury nauczycielskiej obliczana jest na zasadach systemu powszechnego. Podstawa obliczenia emerytury to suma zgromadzonych środków. Obejmuje to składki na ubezpieczenie emerytalne. Wlicza się także zwaloryzowany kapitał początkowy. Dodawane są środki zgromadzone na subkoncie w ZUS.
Środki z OFE (II filar) są przenoszone na konto ubezpieczonego w ZUS. Dzieje się tak przy przejściu na nową emeryturę nauczycielską. Kwota emerytury jest równowartością zgromadzonych środków. Kwotę tę dzieli się przez średnie dalsze trwanie życia. Dotyczy to wieku, w którym przechodzisz na emeryturę.
Skorzystanie z wcześniejszej emerytury może oznaczać niższe świadczenie. Zgromadzony kapitał jest mniejszy. Przewidywana długość życia jest dłuższa. Wysokość emerytury nie może być niższa od minimalnej emerytury ustawowej. Waloryzacja od 2024 r. zwiększy wysokość emerytur.
Czym różni się obliczenie nowej emerytury od nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego (NSK)?
Przy nowej emeryturze nauczycielskiej środki z OFE są przenoszone na konto w ZUS. Subkonto w ZUS jest zamykane. Przy nauczycielskim świadczeniu kompensacyjnym (NSK) środki z OFE nie są przenoszone. Subkonto w ZUS nie jest zamykane. Warto porównać obie opcje przed podjęciem decyzji.
Świadczenia kompensacyjne i inne formy wsparcia
Nauczyciele mogą korzystać z różnych świadczeń emerytalnych. Dostępne są świadczenia kompensacyjne. Istnieje też emerytura pomostowa. Można ubiegać się o rekompensatę. Przysługuje także odprawa nauczycielska.
Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne (NSK) to świadczenie przedemerytalne. Przysługuje nauczycielom do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Nowelizacja rozszerza grono uprawnionych do NSK. Może obejmować nauczycieli zatrudnionych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Dotyczy też innych placówek.
Emerytura pomostowa to świadczenie dla osób pracujących w szczególnych warunkach. Nauczyciele spełniający określone warunki mogą z niej skorzystać. Muszą być urodzeni po 31 grudnia 1948 r. Wymagany jest odpowiedni staż pracy. Nowelizacja umożliwia korzystanie z emerytur pomostowych także na podstawie umów cywilnoprawnych.
Rekompensata to dodatek do kapitału początkowego. Jest doliczana do emerytury. Przysługuje nauczycielom pracującym w szczególnych warunkach. Rekompensata może wynieść nawet 400 zł. Będzie wypłacana nawet przy wcześniejszej emeryturze. Wstrzymanie rekompensaty następuje po uzyskaniu prawa do wcześniejszej emerytury lub świadczenia kompensacyjnego decyzją ZUS.
Odprawa nauczycielska jest wypłacana przy przejściu na emeryturę. Przysługuje również przy przejściu na świadczenie kompensacyjne. Zależy od stażu pracy i warunków zatrudnienia.
Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) przygotował materiały porównujące te świadczenia. Plakat porównujący wcześniejsze emerytury i świadczenia kompensacyjne jest dostępny. ZNP domaga się faktycznego przywrócenia art. 88 Karty Nauczyciela. Ten przepis umożliwiał wcześniejsze emerytury na korzystniejszych zasadach.
Składanie wniosku o emeryturę nauczycielską w ZUS
Wnioski o nową emeryturę nauczycielską składa się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). ZUS jest instytucją odpowiedzialną za wypłatę emerytur w Polsce. Wniosek o emeryturę (EMP) to podstawowy dokument. Należy dołączyć informacje o okresach składkowych (ERP-6). Potrzebne są też dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy. Dotyczy to okresów przed 1999 rokiem, jeśli kapitał początkowy nie jest ustalony.
Wniosek można złożyć w oddziale ZUS. Dostępne są też metody elektroniczne. Platforma Usług Elektronicznych (PUE) ZUS umożliwia złożenie wniosku online. Można skorzystać z elektronicznej skrzynki podawczej (ESP). Aplikacja mobilna mZUS również pozwala na złożenie wniosku. Podanie danych osobowych jest dobrowolne. Ich brak uniemożliwi korzystanie z usług elektronicznych.
ZUS realizuje wypłaty na podstawie harmonogramu. Harmonogram może się różnić. Zależy od daty złożenia wniosku i indywidualnych ustaleń. Wypłaty są zwykle co miesiąc. Terminy to 1, 5, 6, 10, 15, 20 lub 25 dzień miesiąca. Jeśli termin wypłaty wypada na dzień wolny, świadczenia są przekazywane wcześniej. Beneficjenci powinni aktualizować dane kontaktowe i bankowe. To pozwala uniknąć opóźnień.
- Złóż wniosek o emeryturę (EMP) w ZUS.
- Dołącz dokumenty potwierdzające staż i pracę.
- Skorzystaj z PUE ZUS lub złóż wniosek osobiście.
- Złóż wniosek przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.
- Regularnie sprawdzaj korespondencję z ZUS.
- Aktualizuj dane kontaktowe i bankowe.
Jak sprawdzić terminy wypłat emerytury?
ZUS wprowadził zmiany w harmonogramie wypłat. Można je sprawdzać na stronie internetowej ZUS. Informacje są też przesyłane w korespondencji z ZUS. Wypłaty są realizowane w stałych dniach miesiąca.
Pozostałe zmiany wprowadzone nowelizacją
Ustawa zmieniająca Kartę Nauczyciela objęła łącznie 15 ustaw. Nowelizacja wprowadza także inne istotne zmiany. Zwiększa nadzór kuratora oświaty nad szkołami i placówkami. Dotyczy to w szczególności placówek niepublicznych. Kurator zyskał większe uprawnienia kontrolne.
Przedłużono przepisy o finansowaniu zadań z zakresu oświaty. Dotyczy to uczniów z Ukrainy. Finansowanie będzie kontynuowane na lata 2024-2025. Umożliwiono tworzenie kierunków lekarskich na uczelniach. Jest to możliwe nawet bez pełnej ewaluacji jakości. Uczelnie mogą zwiększać opłaty za studia. Zmiana może nastąpić raz w roku. Podwyżka może wynieść do 30%. Zależy od wskaźnika GUS.
Wprowadzone zmiany obejmują także nowe zasady oceny pracy nauczycieli. Dotyczą też awansu zawodowego. Zmieniono przepisy dotyczące odpisów na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚS). ZNP zgłaszał poprawki do ustawy. Proponowali m.in. aby emerytura stażowa nie była niższa od minimalnej. Chcieli, aby nauczyciele mogli pracować na pełnym etacie bez zgody kuratora. Poprawki te zostały odrzucone przez Sejm.
Podjęcie pracy na stanowisku nauczyciela w trakcie pobierania wcześniejszej emerytury powoduje zawieszenie świadczenia. Wyjątek stanowi praca w wymiarze do połowy obowiązkowych zajęć. W uzasadnieniu ustawy mówi się wyraźnie, że skorzystanie z tej emerytury będzie mniej korzystne niż w systemie powszechnym. Cytowano słowa Dariusza Piontkowskiego:
Świadczenie nie będzie wysokie, ale nikt nauczycieli nie zmusza, aby z tego prawa korzystali.
Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację 14 sierpnia 2023 roku. Nowe prawo weszło w życie. Przywraca wcześniejsze emerytury dla pedagogów.
