Gorączka to ważny sygnał organizmu. Wskazuje na walkę z infekcją lub stanem zapalnym. Zrozum jej przyczyny, objawy i wiedz, jak postępować.
Co to jest gorączka?
Gorączka to podwyższenie temperatury ciała powyżej normy. Norma temperatury ciała wynosi około 37,5°C. Może ona wahać się od 36,5°C do 37,8°C w ciągu dnia. Temperatura mierzona w jamie ustnej powyżej 37,5°C to gorączka. W odbycie powyżej 38°C to gorączka. Stan podgorączkowy to temperatura między 37 a 38°C.
Temperatura ciała waha się maksymalnie o 0,6°C u dorosłych. U dzieci waha się maksymalnie o 0,5°C. Prawidłowa temperatura pod pachą to 36,6°C. W jamie ustnej wynosi 36,9°C. W odbytnicy i uchu to 37,1°C. Temperaturę ciała mierzy się w różnych miejscach. Służy to ocenie stanu zdrowia. Pomiar w ustach i rektalny są dokładniejsze. Wynik jest o 3-5 kresek wyższy niż pod pachą.
Jaka temperatura ciała jest normalna?
Normalna temperatura ciała mieści się w zakresie od 36,5°C do 37,8°C. Średnia wynosi około 37,5°C. W ciągu dnia występują niewielkie wahania.
Jak powstaje gorączka?
Gorączka jest wynikiem przestrojenia mechanizmów regulacji temperatury. Ośrodek termoregulacji w podwzgórzu monitoruje normalną temperaturę ciała. Gorączka powstaje, gdy organizm podnosi wartość zadaną temperatury. Dzieje się to w odpowiedzi na pirogeny. Pirogeny to substancje wywołujące gorączkę. Głównie są to infekcje bakteryjne i wirusowe.
Przyczyną wzrostu temperatury są pirogeny egzogenne. Należą do nich bakterie, wirusy, martwe fragmenty tkanek. Mogą to być także alergeny i toksyny. Komórki fagocytujące usuwają zbędne elementy z krwi. Po kontakcie z pirogenami wydzielają pirogeny endogenne. Pirogeny endogenne pobudzają podwzgórze. Wytwarzają one mediatory stanu zapalnego, zwłaszcza prostaglandyny. Dreszcze i zwężenie naczyń pomagają zatrzymać ciepło w organizmie. Mechanizmy zapobiegające przegrzaniu są sprawne podczas gorączki. Wyższa temperatura pomaga w zwalczeniu czynników chorobotwórczych. W wyższych temperaturach bakterie rozmnażają się gorzej lub giną.
Przyczyny gorączki
Gorączka towarzyszy wielu chorobom. Mogą to być choroby infekcyjne lub autoimmunologiczne. Często występuje przy nowotworach i stanach zapalnych. Przyczyną gorączki są często banalne zakażenia wirusowe. Przykładem jest przeziębienie.
Przyczyny gorączki mogą być ostre lub przewlekłe. Ostre przyczyny to najczęściej infekcje. Zakażenia górnych dróg oddechowych wywołują gorączkę. Podobnie zakażenia przewodu pokarmowego lub dróg moczowych. Infekcje skóry także mogą być przyczyną. Hospitalizacja i ekspozycja na zwierzęta lub owady także mogą wywołać gorączkę. Narkotyki i niektóre leki mogą powodować gorączkę polekową. Przykładem są kokaina, ekstaza, amfetaminy. Również leki znieczulające lub przeciwpsychotyczne. Chemoterapia i nadmierne spożycie alkoholu mogą być przyczyną.
Przewlekłe przyczyny gorączki obejmują choroby autoimmunologiczne. Należą do nich reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń. Nowotwory złośliwe także powodują przewlekłą gorączkę. Przewlekłe infekcje mogą być przyczyną. Choroby z obniżoną odpornością, np. HIV/AIDS, także wywołują gorączkę. Gorączka przewlekła to gorączka nieznanego pochodzenia (FUO). Może trwać tygodnie lub lata. Okresowa gorączka może być związana z czynnikami genetycznymi. Przykładem jest rodzinna gorączka śródziemnomorska.
Gorączka bez innych objawów
Kłopot pojawia się, gdy pacjent gorączkuje długo. Jest to jedyny objaw. Długotrwała gorączka może wskazywać na poważne choroby. Należą do nich gruźlica, nowotwory, choroby autoimmunologiczne. Gorączka o nieznanej przyczynie (FUO) została zdefiniowana w 1961 roku przez Peterdorfa oraz Beesona. Gorączka ciała ≥ 38,3°C utrzymuje się co najmniej 3 tygodnie. Może być też nawracająca. Diagnostyka trwająca co najmniej 7 dni nie określa przyczyny gorączki.
Objawy towarzyszące gorączce
Objawy gorączki różnią się w zależności od przyczyny. Mogą obejmować bóle głowy. Często występuje osłabienie i bóle mięśni. Dreszcze i senność są typowe. Dezorientacja lub halucynacje mogą się pojawić. Odwodnienie to niebezpieczny objaw. Wymaga natychmiastowej konsultacji lekarskiej.
Objawy towarzyszące mogą być bardzo zróżnicowane. Należą do nich zapalenie opon mózgowych lub mózgu. Ropnie lub bóle brzucha mogą wystąpić. Zapalenie wyrostka, wątroby, nerek to możliwe przyczyny. Zapalenie jelit lub uchyłków także. Ból w klatce piersiowej, gruźlica, ropniaki mogą towarzyszyć gorączce. Również zapalenie osierdzia czy zatorowość płucna. Gorączka reumatyczna lub ból kończyn. Infekcje skórne jak liszajec, róża, cellulit. Martwicze zapalenie powięzi lub zakrzepica żył głębokich.
Gorączka w specyficznych grupach
Gorączka u dorosłych
Gorączka u dorosłych jest zwykle mniej groźna niż u dzieci. Podwyższenie temperatury ciała powyżej 38°C to gorączka. Temperatura powyżej 37,7°C/99,9°F to umiarkowana gorączka. Temperatura powyżej 40°C/104°F jest uważana za wysoką gorączkę. Temperatura powyżej 41°C/106°F to gorączka bardzo wysoka/ekstremalna. Wysoka gorączka może uszkadzać układ nerwowy i krążenia. Temperatura powyżej 41,5°C grozi uszkodzeniem białek.
Nawracająca gorączka u dorosłych
Nawracająca gorączka to epizody podwyższonej temperatury. Powtarzają się regularnie lub nieregularnie. Przyczyny są różnorodne. Mogą to być infekcje, choroby autoimmunologiczne, nowotwory. Również inne stany zdrowotne. Przykłady infekcji to zakażenia dróg moczowych. Infekcje układu oddechowego także. Choroby przenoszone drogą płciową, gruźlica, malaria. Choroby autoimmunologiczne to toczeń rumieniowaty układowy. Reumatoidalne zapalenie stawów lub zapalenie naczyń. Nowotwory jak chłoniaki i białaczki mogą powodować nawracającą gorączkę. Inne przyczyny to gorączka reumatyczna, sarkoidoza. Również choroby zapalne jelit jak choroba Crohna.
Gorączka u seniorów
Gorączka u osób starszych wymaga szczególnej uwagi. Seniorzy rzadziej mają gorączkę niż dzieci. Średnia temperatura ciała spada z wiekiem o około 0,5 stopnia. Gorączka u osoby starszej często wskazuje na poważny problem. W badaniu w Stanach Zjednoczonych tylko 5% seniorów miało niegroźną gorączkę. U 95% gorączka wiązała się z poważniejszymi problemami. Układ odpornościowy seniorów reaguje słabiej. Przebieg chorób jest mniej wyrazisty. U seniorów gorączka nie musi być wysoka. Czasem wystarczy stan podgorączkowy. Temperatura powyżej 38°C (100.4°F) to podwyższona temperatura. Temperatura powyżej 38.5°C (101.3°F) jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej.
Najczęstsze przyczyny gorączki u seniorów to infekcje. Mogą być wirusowe lub bakteryjne. Choroby zapalne także są częste. Skutki uboczne leków lub nowotwory. Objawy infekcji układu moczowego u seniorów bywają nietypowe. Mogą obejmować splątanie, apatię, nagłe pogorszenie samopoczucia. Infekcje układu moczowego mogą prowadzić do urosepsy. Rozwija się szybko i bez wyraźnych sygnałów. Starsze osoby są bardziej podatne na powikłania. Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla seniorów. Ryzyko działań niepożądanych od leków przeciwzapalnych u seniorów jest wysokie. Wynosi do 23,5% hospitalizacji.
Dlaczego gorączka u seniorów jest niebezpieczna?
Seniorom trudniej utrzymać ciepłotę ciała. Mechanizmy regulujące temperaturę działają gorzej. Odpowiedź immunologiczna jest osłabiona. Objawy choroby mogą być mniej widoczne. Seniorzy są bardziej narażeni na powikłania. Odwodnienie jest groźne. Ryzyko działań niepożądanych leków jest wyższe.
Gorączka u niemowląt
Temperatura powyżej 38,3°C/101°F u niemowląt poniżej 8 tygodni jest traktowana jako wysoka gorączka. Wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.
Diagnostyka gorączki
Lekarz ustala rozpoznanie na podstawie wywiadu. Pyta o objawy, ich nasilenie i czas trwania. Ważne są choroby przewlekłe i przyjmowane leki. Lekarz przeprowadza badanie fizykalne. Ocenia ogólny stan pacjenta. Zleca badania laboratoryjne. Morfologia krwi, CRP wskazują na stan zapalny. Badanie moczu wykrywa infekcje dróg moczowych. Posiewy bakteryjne identyfikują patogeny. Badania serologiczne wykrywają przeciwciała. Badania autoimmunologiczne są potrzebne przy podejrzeniu chorób autoimmunologicznych. Badania obrazowe pomagają w diagnostyce. Rentgen klatki piersiowej, CT, MRI mogą wykryć przyczyny gorączki. Diagnostyka gorączek o nieznanej przyczynie (FUO) jest złożona.
Leczenie gorączki
Leczenie gorączki polega na leczeniu choroby podstawowej. Gorączka jest objawem, nie chorobą. Decyzję o obniżaniu temperatury ustala się indywidualnie. Uwzględnia się nasilenie gorączki i stan pacjenta. Najwłaściwszym leczeniem gorączek jest leczenie objawowe.
Metody farmakologiczne
Leki przeciwgorączkowe są stosowane do obniżenia temperatury. Należą do nich paracetamol i ibuprofen. Kwas acetylosalicylowy także. Dawkowanie paracetamolu to do 1000 mg na dawkę. Nie przekraczać 4000 mg na dobę. U seniorów i osób z chorobami przewlekłymi leki przeciwzapalne stosuje się ostrożnie. Ryzyko działań niepożądanych jest wysokie. Zaleca się unikanie aspiryny u dzieci ze względu na zespół Reye.
Domowe sposoby i metody naturalne
Domowe sposoby wspomagają leczenie gorączki. Nawadnianie jest kluczowe. Pij dużo płynów, zwłaszcza wody. Zwiększa się zapotrzebowanie na płyny o 15%. Dzieje się tak na każdy stopień Celsjusza powyżej normy. Płyny pomagają obniżyć gorączkę i uzupełnić braki. Metody hydroterapii mogą pomóc. Stosuj zimne okłady na czoło lub łydki. Chłodne kąpiele także pomagają. Przed zastosowaniem zimnych okładów ogrzej ciało. Unikaj przegrzania organizmu. Noś lekką, przewiewną odzież. Odpoczynek w łóżku jest bardzo ważny. Utrata apetytu jest naturalna. Nie należy wymuszać jedzenia. Lewatywy mogą obniżyć temperaturę jamy brzusznej.
Rośliny lecznicze pomagają w zwalczaniu gorączki. Napary z czarnego bzu są skuteczne. Również mięta i krwawnik pospolity. Berberys pospolity także pomaga. Berberyna w naparze obniża gorączkę. Dziką różę można pić jako herbatę. Imbir także ma działanie przeciwgorączkowe. Czarny bez jest często stosowany.
Czy lewatywa może obniżyć gorączkę?
Tak, lewatywy mogą pomóc obniżyć temperaturę ciała. Działają głównie na temperaturę jamy brzusznej. Jest to jedna z metod hydroterapii.
Kiedy udać się do lekarza?
W przypadku gorączki zgłoś się do lekarza. Szczególnie przy wysokiej temperaturze. Również gdy gorączka trwa długo. Konsultacja jest konieczna przy towarzyszących poważnych objawach. Utrzymująca się gorączka dłużej niż 3 dni wymaga wizyty lekarskiej. Temperatura powyżej 38.5°C u seniorów to wskazanie do konsultacji. Temperatura powyżej 38,3°C u niemowląt poniżej 8 tygodni wymaga pilnej pomocy.
Niepokojące objawy wymagają natychmiastowej interwencji. Należą do nich bardzo wysoka gorączka. Silny ból głowy lub sztywność karku. Dezorientacja, zawroty głowy, omdlenia. Duszność lub ból w klatce piersiowej. Drgawki lub ból podczas oddawania moczu. Krwiomocz lub silny ból brzucha. Zaparcie lub światłowstręt.
Zapobieganie gorączce
Zapobieganie gorączce obejmuje szczepienia. Monitorowanie stanu zdrowia jest ważne. Prowadź zdrowy tryb życia. Dbaj o dietę, ruch, zdrowie psychiczne. Regularne badania kontrolne pomagają wczesne wykrycie chorób. Dbałość o higienę układu moczowego zapobiega infekcjom. Edukacja pacjenta i bliskich jest ważna. Szybki kontakt z lekarzem przy pierwszych objawach ratuje zdrowie.
Uderzenia gorąca – co to jest?
Uderzenia gorąca to nagłe uczucie intensywnego gorąca. Pojawia się na twarzy lub klatce piersiowej. Czasem towarzyszy mu pocenie się i dreszcze. Większość przypadków jest spowodowana skrajnymi emocjami. Przykładem jest złość czy frustracja. Uczucia te rozszerzają naczynia krwionośne. Powodują wzrost temperatury ciała. Mogą być spowodowane lekami. Zmiana leków może zmniejszyć objawy. Trądzik różowaty, menopauza i choroby tarczycy są głównymi przyczynami. Stres, niewłaściwa higiena snu, zła dieta mogą wywołać uderzenia gorąca. Niski poziom estradiolu wskazuje na menopauzę. Uderzenia gorąca są najczęstszym symptomem menopauzy. Mogą być też objawem innych chorób. Przykładem jest zespół rakowiaka u starszych osób. Uderzenia gorąca nie zawsze oznaczają gorączkę powyżej 38°C.
