Rok 2023 przyniósł istotne zmiany w systemie emerytalnym w Polsce. Waloryzacja świadczeń, wypłata dodatkowych emerytur oraz nowe zasady obliczania wpłynęły na wysokość portfeli milionów seniorów. Wyjaśniamy kluczowe kwestie.
Waloryzacja emerytur w marcu 2023 roku
1 marca 2023 roku miała miejsce coroczna waloryzacja emerytur i rent. Był to ważny moment dla wszystkich świadczeniobiorców. Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia przez wskaźnik. Wskaźnik ten odzwierciedla inflację oraz wzrost płac w poprzednim roku.
W 2023 roku wskaźnik waloryzacji wyniósł 14,8 procent. Główny Urząd Statystyczny ogłasza ostateczny wskaźnik co roku w połowie lutego. Jest to rekordowa waloryzacja od ponad 20 lat. Objęła ona wszystkie rodzaje świadczeń. Dotyczy emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy i rent rodzinnych. Wzrosły także renty socjalne i świadczenia przedemerytalne.
Waloryzacja odbywa się automatycznie. Nie musisz składać żadnego wniosku do ZUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadza ją z urzędu.
Czym jest waloryzacja emerytur?
Waloryzacja emerytur to proces podnoszenia świadczeń. Ma na celu zrekompensowanie wzrostu kosztów życia. Kwota świadczenia brutto jest mnożona przez wskaźnik waloryzacji.
Jak obliczyć wysokość zwaloryzowanej emerytury?
Wysokość podwyżki zależała od kwoty pobieranej emerytury. Obowiązywała waloryzacja procentowo-kwotowa. Dla niższych świadczeń zastosowano podwyżkę kwotową. Wyniosła ona 250 złotych brutto. Dotyczyło to emerytur minimalnych i świadczeń do 1810 złotych brutto. Kwotowa podwyżka na rękę wyniosła 227,50 złotych.
Dla świadczeń powyżej 1810 złotych brutto zastosowano waloryzację procentową. Wskaźnik 13,8 procent podniósł wyższe emerytury.
Zobacz przykładowe podwyżki w 2023 roku:
- Emerytura 600 zł brutto wzrosła o 75,35 zł.
- Emerytura 2600 zł brutto wzrosła o 283,51 zł.
- Emerytura 3000 zł brutto wzrosła o 326,74 zł.
Możesz obliczyć swoją zwaloryzowaną emeryturę. Kwota poprzedniej emerytury brutto jest mnożona przez 114,8%. Następnie odlicza się 9% składki zdrowotnej. Potrącany jest także podatek dochodowy. Kalkulatory dostępne online mogą w tym pomóc.
13. i 14. emerytura w 2023 roku
Seniorzy w 2023 roku otrzymali także dodatkowe świadczenia. Wprowadzono je na stałe od 2023 roku. Były to trzynasta i czternasta emerytura.
Trzynasta emerytura została wypłacona w kwietniu 2023 roku. Jej wysokość była równa minimalnej emeryturze brutto. Minimalne świadczenie od marca 2023 wynosiło 1588,44 zł brutto. Trzynastka trafiła do wszystkich uprawnionych seniorów.
Czternasta emerytura była wypłacana we wrześniu 2023 roku. Jej maksymalna kwota wyniosła 2650 zł brutto. Na rękę było to około 2200 zł netto. Pełną kwotę otrzymali seniorzy ze świadczeniem podstawowym do 2900 zł brutto. Powyżej tego progu świadczenie było pomniejszane. Stosowano zasadę „złotówka za złotówkę”.
Wypłata obu świadczeń odbywa się automatycznie. Nie trzeba składać żadnego wniosku. Czternasta emerytura nie może być zajęta przez komornika. Nie jest też wliczana do dochodu przy weryfikacji uprawnień do świadczeń społecznych.
Kiedy wypłacono 13. i 14. emeryturę w 2023 roku?
Trzynasta emerytura została wypłacona w kwietniu 2023 roku. Czternastą emeryturę wypłacono we wrześniu 2023 roku. Terminy te pokrywały się ze standardowymi datami wypłat świadczeń.
Minimalna emerytura w 2023 roku i świadczenia poniżej minimum
Od 1 marca 2023 roku wzrosła minimalna emerytura. Wyniosła ona 1588,44 zł brutto. W 2022 roku było to 1338,44 zł brutto. Kwota ta dotyczy także renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Minimalna renta rodzinna również wynosiła 1588,44 zł brutto.
Niestety, wielu seniorów wciąż pobiera świadczenia poniżej minimalnego progu. W grudniu 2022 roku liczba takich emerytur wyniosła 365,3 tysiąca. To wzrost o ponad 8% w porównaniu do roku poprzedniego. W ciągu 12 lat liczba tych świadczeń wzrosła ponad piętnastokrotnie.
Średnia wysokość emerytur poniżej minimalnej wynosiła 882,19 zł w grudniu 2022. Kobiety stanowią większość beneficjentów. Było to 80,2% tej grupy. Średnia emerytura kobiet poniżej minimum to 898,84 zł. Mężczyźni otrzymywali średnio 816,78 zł. Odsetek mężczyzn w tej grupie wzrósł z 1,2% w 2014 do 19,8% w 2022.
Najniższe emerytury, poniżej 600 zł, pobiera 14,6% beneficjentów. Najwięcej kobiet otrzymuje emerytury między 900,01 zł a 1000 zł. Problemy te wynikają często z krótkiego stażu pracy.
Według Doroty Brajer z Kalisza, „Uważam, że te najniższe emerytury powinny być wyrównane do poziomu 1600 zł”.
Ile wynosiła minimalna emerytura w 2023 roku?
Minimalna emerytura brutto od 1 marca 2023 roku wynosiła 1588,44 zł. Netto dawało to 1445,48 zł.
Średnia emerytura w Polsce
W marcu 2023 roku średnia brutto emerytura wyniosła 3311,61 zł. Wzrost w ciągu roku był znaczący. W marcu 2022 roku średnia wynosiła 2903,85 zł brutto. Różnica to 407,76 zł brutto.
Występują duże różnice między płciami. Średnia emerytura mężczyzn to 4103,07 zł brutto. Średnia emerytura kobiet wyniosła 2792,86 zł brutto. Różnica wynosi około 47%. Wynika to z krótszego stażu pracy kobiet i niższych zarobków.
W marcu 2023 roku ponad 6,14 miliona osób pobierało emerytury lub renty. 77,8% stanowili emeryci. 7,2% pobierało rentę z tytułu niezdolności do pracy. 15,1% otrzymywało rentę rodzinną. Liczba seniorów z emeryturami powyżej 7 tys. zł wzrosła. W marcu 2022 było ich 108 tysięcy. W marcu 2023 liczba ta wzrosła do 258,8 tysiąca.
Bogusław z Gorzowa Wielkopolskiego mówi: „Dostaję ponad 3 tys. zł miesięcznie”.
W 2015 roku średnia emerytura wynosiła 2083,16 zł. W 2023 roku prognozowano 3476,89 zł. Stanowi to wzrost o 1393,73 zł.
Kalkulator emerytalny ZUS i jego działanie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych udostępnia kalkulator emerytalny. Służy on do prognozowania przyszłej emerytury. Obliczenia opierają się na zgromadzonych składkach. Uwzględniany jest kapitał początkowy. Liczą się także środki na subkoncie i w OFE.
Prognozowana kwota to wartość brutto. Jest to kwota przed potrąceniem podatku i składki zdrowotnej. Obliczenia są prognozą. Nie mogą stanowić podstawy do roszczeń. Kalkulator korzysta z tablic średniego dalszego trwania życia. Prezes GUS ogłasza te tablice co roku.
Wiek przejścia na emeryturę wpływa na prognozę. Możesz wybrać wiek od 60 lat dla kobiet. Dla mężczyzn można wybrać od 65 lat. Im później przejdziesz na emeryturę, tym świadczenie będzie wyższe. Odłożenie decyzji o rok może zwiększyć świadczenie o 10-15%.
Dane do kalkulatora można pobrać z PUE ZUS. Dostępna jest też wersja na portalu PUE. W wersji zaawansowanej można podać różne wynagrodzenia. Możliwe jest także wykluczenie lat z okresu ubezpieczenia.
Wpływ nowej tablicy GUS na wysokość emerytur
Od 1 kwietnia 2023 roku ZUS zaczął używać nowej tablicy GUS. Dotyczy ona średniego dalszego trwania życia. Tablica opiera się na danych o śmiertelności za 2022 rok. W porównaniu do poprzedniej tablicy, trwanie życia wydłużyło się. Jest jednak wciąż krótsze niż w tablicy z 2020 roku. W 2022 roku odnotowano 447 tys. zgonów. To mniej niż w 2020 i 2021 roku.
Przy obliczaniu emerytury kapitał dzieli się przez liczbę miesięcy. Liczba ta odpowiada dalszemu trwaniu życia. Przyjęcie nowej tablicy obniża wysokość emerytury. Spadek wynosi ponad 6% w porównaniu do poprzednich obliczeń. Świadczenie jest jednak wyższe niż w tablicy sprzed pandemii.
Przykłady wpływu nowej tablicy:
- 60-latka z kapitałem 500 tys. zł: emerytura niższa o ok. 127 zł.
- 65-latka z kapitałem 500 tys. zł: emerytura niższa o ok. 167 zł.
Mimo obniżenia względem poprzedniej tablicy, emerytury są wyższe niż w 2020 roku. 60-letnia kobieta otrzymała o ok. 54 zł więcej. 65-letni mężczyzna otrzymał o ok. 83 zł więcej. ZUS zawsze stosuje korzystniejszą tablicę. Dotyczy to momentu złożenia wniosku.
prof. Gertruda Uścińska, prezes ZUS: „Od 1 kwietnia tego roku ZUS będzie korzystał z nowej tablicy GUS, obliczając wysokość nowo przyznawanych emerytur.”
prof. Gertruda Uścińska: „Odłożenie decyzji o przejściu na emeryturę o rok może zwiększyć przyszłe świadczenie nawet o 10–15 proc.”
Prognozy na przyszłość i inne zmiany
System emerytalny podlega ciągłym zmianom. Wprowadzono wiele zmian korzystnych dla seniorów. Cofnięto reformę podnoszącą wiek emerytalny. Przywrócono wiek 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Wprowadzono 13. i 14. emeryturę jako stałe świadczenia. Dodano emeryturę bez podatku dla pracujących seniorów.
W 2022 roku kwota wolna od podatku wzrosła do 30 tys. zł. Blisko 70% emerytów nie płaci podatku dzięki PIT-0. Emeryci o wyższych świadczeniach płacą podatek od kwoty powyżej 2,5 tys. zł brutto.
Istnieją także programy wspierające seniorów. To między innymi „Senior+”, „Aktywni+”, „Leki 75+” czy „Opieka 75+”. Od września 2016 roku 3,7 mln seniorów skorzystało z bezpłatnych leków.
Prognozy na przyszłość wskazują na dalsze zmiany. Stopa zastąpienia będzie spadać. To stosunek emerytury do ostatniego wynagrodzenia. W 2060 roku może wynieść jedynie 18,7%.
Średnia emerytura w przyszłości ma rosnąć nominalnie. W 2030 r. ma wynieść 3652 zł. W 2060 r. prognozuje się ponad 9 tys. zł. W 2080 r. blisko 21 tys. zł. Wzrost siły nabywczej jest możliwy. Zależy od inflacji i wzrostu gospodarczego.
Waloryzacja w 2026 roku będzie skromniejsza. Prognozowany wskaźnik to około 5,2%. Minimalne świadczenie wzrośnie do około 1976,61 zł brutto. Wzrost netto wyniesie od 85 do 160 zł miesięcznie. Czternasta emerytura w 2026 roku trafi w pełnej kwocie do osób ze świadczeniem poniżej 2900 zł brutto. Progi te nie podlegają waloryzacji.
Seniorom powyżej 75 roku życia przysługuje dodatek pielęgnacyjny. Od 1 marca 2025 roku wynosi 348,22 zł miesięcznie. Prognoza na 2026 rok to 365,28 zł. Zasiłek pielęgnacyjny wynosi 215,84 zł. Nie można pobierać obu świadczeń jednocześnie.
W 2023 roku wzrosły także emerytury dla rolników. Kwota podstawowa emerytury z KRUS wyniosła 1430 zł brutto. Podniesiono próg dochodowy dla 500 plus dla seniora. Wzrosła z 1896,13 zł do 2157,80 zł.
Planowane są kolejne zmiany. Dotyczą emerytur stażowych i rent wdowich. Wprowadzono elektroniczną legitymację dla seniora. Dostępna jest w aplikacji mObywatel.
Czy emerytury w 2023 roku były rekordowo wysokie?
Waloryzacja w 2023 roku była rekordowa. Wskaźnik 14,8% był najwyższy od ponad 20 lat. Minimalna emerytura również znacząco wzrosła. Wzrosty te wynikały z wysokiej inflacji.
Kto otrzymał pełną kwotę 14. emerytury w 2023 roku?
Pełną kwotę 14. emerytury w 2023 roku otrzymali seniorzy. Ich podstawowe świadczenie nie przekraczało 2900 złotych brutto. Powyżej tej kwoty świadczenie było pomniejszane.
Ważne jest śledzenie zmian w przepisach. System emerytalny jest dynamiczny. Nowe regulacje mogą wpływać na wysokość przyszłych świadczeń. ZUS i GUS są głównymi źródłami informacji.
