Przejście na emeryturę to ważny moment w życiu. Wiąże się ze zmianami dotyczącymi możliwości dorabiania, zasad urlopowych czy terminów wypłat świadczeń. Wyjaśniamy kluczowe kwestie dla seniorów.
Zasady dorabiania do emerytury i renty
Wielu seniorów chce pozostać aktywnych zawodowo. Możliwość dorabiania do emerytury lub renty zależy od kilku czynników. Najważniejszy jest wiek emerytalny. Liczy się także wysokość osiąganego przychodu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) monitoruje te zarobki.
Kto może dorabiać bez limitów?
Emeryci, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny, mogą dorabiać bez żadnych ograniczeń. Powszechny wiek to 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Dotyczy to osób pobierających emeryturę z ZUS.
Osoby, które nie osiągnęły powszechnego wieku emerytalnego, muszą uważać na limity. Dotyczy to emerytów pobierających wcześniejszą emeryturę. Ograniczenia dotyczą także rencistów, w tym rent z tytułu niezdolności do pracy. Przychody z działalności objętej obowiązkowymi składkami na ubezpieczenia społeczne są brane pod uwagę. Przekroczenie progów może skutkować zmniejszeniem lub zawieszeniem świadczenia. Kwoty graniczne przychodu są ogłaszane przez Prezesa ZUS. Dzieje się to do 14 listopada każdego roku. Limity wynoszą 70% i 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Jakie były limity dorabiania w 2023 roku?
W 2023 roku kwoty graniczne przychodu wynosiły 57 923,30 zł brutto rocznie. To 70% przeciętnego wynagrodzenia. Limit 130% wynosił 107 571,40 zł brutto rocznie. Przekroczenie pierwszego progu (70%) powodowało zmniejszenie świadczenia. Przekroczenie drugiego progu (130%) skutkowało zawieszeniem wypłaty.
ZUS odpowiednio zmniejszy świadczenie, gdy przychód przekroczy 70%. Jeżeli przychód przekroczy 130%, świadczenie zostanie zawieszone. Kwoty maksymalnych zmniejszeń są ustalane co roku. Przykładowo, w 2025 roku wynoszą one 939,61 zł dla renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Dla renty częściowej to 704,75 zł. Dla rent rodzinnych kwota ta wynosi 798,72 zł.
Urlop wypoczynkowy a przejście na emeryturę
Pracownik przechodzący na emeryturę ma prawo do urlopu wypoczynkowego. Zasady jego udzielania reguluje Kodeks Pracy. Wymiar urlopu zależy od stażu pracy. Pracownikowi z mniej niż 10-letnim stażem przysługuje 20 dni urlopu rocznie. Pracownik z co najmniej 10-letnim stażem ma prawo do 26 dni urlopu.
Jak liczyć urlop przy przejściu na emeryturę w ciągu roku?
Pracownikowi przechodzącemu na emeryturę w trakcie roku kalendarzowego przysługuje urlop proporcjonalny. Wymiar urlopu liczy się proporcjonalnie do okresu przepracowanego u danego pracodawcy w tym roku. Jeśli pracownik nabył prawo do pełnego urlopu przed rozwiązaniem umowy, pracodawca powinien mu go udzielić w pełnym wymiarze.
Niewykorzystany urlop można rozliczyć. Pracownikowi należy się ekwiwalent pieniężny za dni urlopu, których nie wykorzystał. Sytuacja ta ma miejsce, gdy dochodzi do rozwiązania stosunku pracy. Nawet jeden dzień przerwy w zatrudnieniu u tego samego pracodawcy skutkuje obowiązkiem wypłaty ekwiwalentu. Urlop rozlicza się w godzinach. Przyjmuje się 8 godzin jako jeden dzień urlopu. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się do pełnego dnia.
Warto skonsultować się z pracodawcą. Ustalenie szczegółów dotyczących urlopu po emeryturze jest ważne. Pracownicy planujący odejście powinni zgłaszać wnioski o urlop z wyprzedzeniem. Pomaga to skorzystać z pełnego wymiaru urlopu przed zakończeniem pracy. Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu najpóźniej do 30 września następnego roku.
Planowane zmiany w Kodeksie Pracy od 2026 roku
Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji Kodeksu pracy. Zmiany zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku. Mają one wyrównać szanse w dostępie do świadczeń pracowniczych. Dotyczą okresów pracy na umowach cywilnoprawnych. Obejmują także okresy prowadzenia działalności gospodarczej. Nowe przepisy będą działać z mocą wsteczną. Pozwoli to na zaliczenie już przepracowanych okresów do stażu pracy. Obecnie prawo do 26 dni urlopu przysługuje po 10 latach stażu. Po zmianach, staż z umów cywilnoprawnych będzie wliczany. Pracownik z 7-letnim stażem z umowy o pracę i 4 latami zlecenia będzie miał prawo do 26 dni urlopu. Zmiany mają też przyspieszyć nabywanie prawa do emerytury minimalnej. Wymagany staż do emerytury minimalnej to 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Zmiany nie dotyczą pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Dotyczą tylko okresów pracy na innych podstawach. Zaleca się porządkowanie dokumentacji. Zbieranie umów sprzed lat jest ważne. Okresy pracy za granicą również mają być wliczane do stażu. Można zgłaszać okresy pracy do ZUS za pomocą zaświadczeń. Przedstawianie umów, rachunków, świadectw pracy posłuży jako dowód.
Świadczenia urlopowe i dodatki do emerytur
Warto rozróżnić świadczenie urlopowe od „wczasów pod gruszą”. Świadczenie urlopowe to odrębny mechanizm. Wyróżniamy dwa rodzaje świadczeń urlopowych. Jedno dotyczy sektora prywatnego, który nie tworzy ZFŚS. Drugie przysługuje nauczycielom zgodnie z Kartą Nauczyciela.
Pracodawcy prywatni, którzy nie tworzą ZFŚS, mają obowiązek wypłaty świadczeń urlopowych. Dzieje się to raz w roku. Warunkiem jest skorzystanie z urlopu wypoczynkowego trwającego co najmniej 14 dni kalendarzowych. Wysokość tego świadczenia nie musi być równa odpisowi podstawowemu na ZFŚS. Może być niższa. Pracodawca może zwolnić się z tego obowiązku. Musi poinformować o tym pracowników do końca stycznia.
Świadczenie urlopowe dla nauczycieli przysługuje niezależnie od urlopu wypoczynkowego. Musi być wypłacone w wysokości odpisu podstawowego na ZFŚS. Nie ma możliwości obniżenia tej kwoty. W 2023 roku odpis podstawowy wynosił 1662,97 zł dla pracowników w normalnych warunkach. Dla pracujących w szczególnych warunkach było to 2217,29 zł (stan na czerwiec 2023). Od 1 lipca 2023 planowano podniesienie odpisu do 1914,34 zł i 2552,24 zł odpowiednio.
Kiedy wypłacane jest świadczenie urlopowe?
Termin wypłaty świadczenia dla pracowników prywatnych to nie później niż ostatni dzień przed rozpoczęciem urlopu. Dla nauczycieli termin wypłaty to do końca sierpnia każdego roku.
Oprócz świadczeń urlopowych, seniorzy otrzymują dodatki. Dodatki do emerytur i rent wynoszą 348,22 zł (pielęgnacyjny). Dodatek dla sierot zupełnych to 654,48 zł (stan na marzec 2025). Planowane są też inne zmiany. W 2025 roku planowane jest podniesienie zasiłku pogrzebowego do 7000 zł.
Terminy wypłat emerytur i trzynastek
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) wypłaca emerytury w stałych terminach. Standardowe daty to 1., 5., 6., 10., 15., 20. i 25. dzień każdego miesiąca. ZUS nie przekazuje świadczeń w dni wolne od pracy. Jeżeli termin wypłaty wypada w sobotę, niedzielę lub święto, emerytura jest wypłacana wcześniej. To zapewnia ciągłość dostępu do środków.
Kiedy ZUS wypłaci emerytury w kwietniu 2025 roku?
W kwietniu 2025 roku ZUS zmodyfikuje terminy wypłat trzy razy. Emerytura wypłacana 5. i 6. kwietnia trafi na konta 4. kwietnia. Świadczenie z terminem 20. kwietnia (Niedziela Wielkanocna) zostanie wypłacone 18. kwietnia. Pozostałe terminy (1., 10., 15., 25. kwietnia) pozostają bez zmian.
W kwietniu seniorzy otrzymują także dodatkowe roczne świadczenie. To tak zwana trzynasta emerytura. Trzynastka jest wypłacana razem z kwietniową emeryturą lub rentą. Jest ustalana na poziomie najniższej emerytury po waloryzacji. Minimalna emerytura od 1 marca 2025 roku wynosi 1878,91 zł brutto. Trzynastka przysługuje osobom, które na dzień 31 marca mają prawo do świadczeń emerytalno-rentowych. Jeśli prawo do świadczeń jest zawieszone na 31 marca, trzynastka nie przysługuje. Od trzynastki seniorzy muszą zapłacić 9% składki zdrowotnej. Należny jest także podatek PIT w wysokości 12%. Kwota 2500 zł brutto to próg. Powyżej tej kwoty emeryci płacą podatek dochodowy od nadwyżki.
Terminy wypłat emerytur i trzynastek w kwietniu 2025 roku
Egzekucje i potrącenia ze świadczeń
Emerytury i renty podlegają ochronie prawnej. Po każdej waloryzacji świadczeń rosną kwoty wolne od egzekucji i potrąceń. Kwota wolna to część świadczenia, której komornik nie może zająć. Dotyczy to egzekucji sądowej lub administracyjnej. Prezes ZUS publikuje komunikat w tej sprawie. ZUS ma obowiązek uwzględnić kwotę wolną z urzędu. Dzieje się tak w przypadku egzekucji przez komornika.
Jakie są kwoty wolne od potrąceń w 2025 roku?
Od 1 marca 2025 roku obowiązują nowe kwoty wolne. Zależą od tytułu egzekucji. Przykładowo, dla świadczeń z tytułu emerytury lub renty z FUS, kwota wolna od potrąceń należności innych niż alimentacyjne wynosi 1878,91 zł brutto. Dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy kwota ta wynosi 1409,18 zł brutto.
Kwoty najniższej emerytury i renty od 1 marca 2025 roku to 1878,91 zł brutto. Dotyczy to emerytury, renty rodzinnej i renty dla osób całkowicie niezdolnych do pracy. Renta dla osób częściowo niezdolnych wynosi 1409,18 zł brutto. Trzynasta emerytura jest zwolniona z egzekucji komorniczej. Nie można z niej dokonywać żadnych potrąceń. Podstawą prawną tych zasad są przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Ważne zmiany i przyszłe przepisy
Polski system ubezpieczeń społecznych i prawo pracy stale ewoluują. Wprowadzane są nowe przepisy. Mają one na celu dostosowanie systemu do zmieniających się warunków. Sejm rozważa zmiany w systemie orzekania o niepełnosprawności. Celem jest usprawnienie procesu i wsparcia.
Od 1 lipca 2025 roku wchodzi w życie zakaz palenia w przestrzeni publicznej. Dotyczy to plaż i parków. Zakaz sprzedaży papierosów elektronicznych również zaczyna obowiązywać od 5 lipca 2025 roku. To część szerszych działań prozdrowotnych. Nowe przepisy o zasiłkach i wsparciu dla osób z niepełnosprawnościami przewidują świadczenie wspierające. Jego wysokość zaczyna się od 752 zł. Od lipca 2025 planowane są także zmiany w wynagrodzeniach i składkach.
Planowane jest również podniesienie opłat za abonament RTV w 2026 roku. Opłata za radio ma wynieść 9,50 zł miesięcznie. Za radio i telewizję opłata wyniesie 30,50 zł miesięcznie. Wprowadzane zmiany obejmują różne aspekty życia seniorów. Warto śledzić aktualności. Zapisanie się na newslettery informacyjne pomaga być na bieżąco. Korzystanie z kalkulatorów online może ułatwić planowanie finansów.
