Śmierć bliskiej osoby to trudny czas. Wiele wdów i wdowców zastanawia się wtedy nad swoją przyszłością finansową. Wyjaśniamy, czym jest renta rodzinna i kto może ją otrzymać po zmarłym małżonku.
Czym jest renta rodzinna?
W polskim systemie prawnym nie ma możliwości przejęcia emerytury po zmarłym małżonku. Świadczenie emerytalne wygasa w momencie śmierci osoby, która je pobierała. Istnieje jednak inne rozwiązanie. Członkowie rodziny mogą ubiegać się o rentę rodzinną. To świadczenie pieniężne wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Renta rodzinna ma zrekompensować część utraconych środków finansowych. Przysługuje bliskim zmarłego po spełnieniu określonych warunków. Przepisy dotyczące renty rodzinnej reguluje Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Kto może otrzymać rentę rodzinną?
Renta rodzinna przysługuje członkom rodziny zmarłego. Zmarły musiał mieć ustalone prawo do emerytury lub renty. Mógł też pobierać zasiłek przedemerytalny. Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne również daje to prawo. Uprawnieni to nie tylko małżonek. Mogą o nią wnioskować także dzieci własne i przysposobione. Prawo mają wnuki i rodzeństwo przyjęte na wychowanie. Rodzice zmarłego też mogą być uprawnieni.
Warunki dla małżonka (wdowy lub wdowca)
Wdowa lub wdowiec ma prawo do renty rodzinnej. Musi spełnić określone warunki w chwili śmierci małżonka. Jednym z warunków jest ukończenie 50 lat. Innym warunkiem jest niezdolność do pracy. Prawo przysługuje także, gdy wychowuje co najmniej jedno dziecko. Dziecko musi mieć mniej niż 16 lat. Jeśli się uczy, wiek graniczny to 18 lat. W przypadku dziecka niepełnosprawnego wiek nie ma znaczenia. Małżonek musiał pozostawać we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci. Jeśli małżonkowie nie mieszkali razem i nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego, świadczenie może nie zostać przyznane. Separacja również wyklucza prawo do renty.
Wdowa, która nigdy nie pracowała, również może otrzymać rentę. Ważne jest spełnienie warunków wieku lub opieki nad dziećmi. Konieczne jest też pozostawanie we wspólności małżeńskiej.
Jeśli wdowa nie spełnia warunków w chwili śmierci męża, może uzyskać rentę. Ma na to 5 lat od śmierci małżonka. Może też uzyskać rentę w ciągu 5 lat od zaprzestania wychowywania dzieci. Warunkiem jest ukończenie 50 lat lub stanie się niezdolną do pracy w tym okresie.
Warunki dla innych członków rodziny
Dzieci własne, przysposobione i te przyjęte na wychowanie mają prawo do renty. Prawo przysługuje do 16. roku życia. W przypadku nauki prawo trwa do 25. roku życia. Dzieci niepełnosprawne otrzymują rentę dożywotnio. Rodzice zmarłego mogą otrzymać rentę. Muszą spełniać warunki wieku lub niezdolności do pracy. Zmarły musiał przyczyniać się do ich utrzymania. Rodzeństwo i wnuki przyjęte na wychowanie mają podobne warunki jak dzieci.
Ile wynosi renta rodzinna?
Wysokość renty rodzinnej zależy od liczby osób uprawnionych. Oblicza się ją od kwoty świadczenia zmarłego. Świadczeniem tym była emerytura lub renta. Dla jednej osoby uprawnionej renta wynosi 85% świadczenia zmarłego. Dla dwóch osób uprawnionych to 90%. Jeśli uprawnionych jest trzy lub więcej osób, wynosi 95%. Wysokość renty jest corocznie waloryzowana.
Istnieje minimalna kwota renty rodzinnej. Jej wysokość zmienia się co roku. Od 1 marca 2023 roku minimalna renta rodzinna wynosiła 1588,44 zł brutto. Od 1 marca 2024 roku minimalna renta wynosi 1780,96 zł. Najnowsze dane mówią o wzroście. Od 1 marca 2025 roku minimalna renta rodzinna wyniesie 1878,91 zł brutto.
| Liczba uprawnionych | Procent świadczenia zmarłego | Minimalna kwota (od 1.03.2024) | Minimalna kwota (od 1.03.2025) |
|---|---|---|---|
| 1 osoba | 85% | 1780,96 zł | 1878,91 zł |
| 2 osoby | 90% | – | – |
| 3 lub więcej osób | 95% | – | – |
Jak złożyć wniosek o rentę rodzinną?
Renta rodzinna nie jest przyznawana z urzędu. Konieczne jest złożenie wniosku do ZUS. Wniosek można złożyć osobiście w jednostce terenowej ZUS. Można go wysłać listem poleconym. Dostępna jest też platforma PUE ZUS (e-ZUS). Wniosek ma symbol ZUS-Rp2 lub ERR. Do wniosku należy dołączyć odpowiednie dokumenty. Lista dokumentów obejmuje odpis aktu zgonu zmarłego. Potrzebny jest dowód osobisty wnioskodawcy. Należy dołączyć odpis aktu małżeństwa. W przypadku dzieci lub innych uprawnionych, potrzebne są dokumenty potwierdzające ich prawo. Może to być zaświadczenie o stanie zdrowia. Konieczne bywa oświadczenie o dochodach. Zaświadczenie o kontynuowaniu nauki przez dzieci jest wymagane. Wniosek należy złożyć jak najszybciej po śmierci bliskiego. Wypłata renty rusza w ciągu miesiąca od złożenia poprawnego wniosku. Jeśli wniosek wpłynie w ciągu miesiąca od śmierci, renta przysługuje od dnia zgonu.
- Skompletuj niezbędne dokumenty przed złożeniem wniosku.
- Sprawdź wymagania wiekowe i opiekuńcze dla wszystkich potencjalnych uprawnionych.
- Złóż wniosek w ZUS osobiście, listownie lub przez platformę PUE ZUS.
Własna emerytura czy renta rodzinna?
Obecnie wdowa lub wdowiec ma wybór. Może zachować swoją własną emeryturę. Może też zrezygnować z własnego świadczenia. Wtedy może pobierać rentę rodzinną po zmarłym małżonku. Nie można pobierać obu świadczeń jednocześnie. Wiele osób zastanawia się, która opcja jest korzystniejsza. Średnie świadczenie emerytki w Polsce wynosi około 2000 zł. Średnie świadczenie emeryta to około 3000 zł. Różnica w emeryturach kobiet i mężczyzn wynosi ponad 30%. Wybór zależy od wysokości obu świadczeń. Zazwyczaj korzystniejsza jest renta rodzinna, jeśli świadczenie zmarłego było znacznie wyższe.
„Żona 22 sierpnia 2021 o 21:42 – Jestem raczej zdania, żeby samemu zadbać o swoją emeryturę, a nie liczyć na drugą połówkę, bo w życiu bywa naprawdę różnie. Tym bardziej skoro są możliwości, warto zainteresować się odkładaniem na własną rękę.”
Nowe zasady: Renta wdowia (od 2024/2025)
Od 1 stycznia 2024 roku wprowadzono rentę wdowią. Jest to nowe świadczenie. Ma na celu wsparcie finansowe osób owdowiałych. Renta wdowia pozwala łączyć świadczenia. Można połączyć własną emeryturę lub rentę z rentą rodzinną. Od 1 stycznia 2025 roku wdowy i wdowcy mogą wybierać nową opcję. Mogą wybrać 100% swojej emerytury lub renty. Do tego mogą otrzymać 15% renty rodzinnej. Od 2027 roku ten procent ma wzrosnąć do 25%. Renta wdowia będzie wypłacana od lipca 2025 roku. Trzeba złożyć wniosek do 31 lipca 2025 roku, aby otrzymać świadczenie od lipca 2025.
Nowe przepisy mają zapewnić większą równość. Dostosowują regulacje do sytuacji, gdy świadczenie zmarłego było wyższe. Jest to dodatkowa opcja wyboru świadczenia. Obecnie obowiązujące przepisy dają dwie opcje. Nowe zasady dodają trzecią, korzystniejszą w wielu przypadkach.
Kiedy renta rodzinna może być zmniejszona lub zawieszona?
Pobieranie renty rodzinnej nie wyklucza możliwości pracy. Można kontynuować zatrudnienie. Można też prowadzić działalność gospodarczą. Należy jednak uważać na limity dochodowe. ZUS może zmniejszyć lub zawiesić wypłatę renty. Dzieje się tak, gdy dochody z pracy lub działalności przekroczą określone progi. Przychód przekraczający 70% przeciętnego wynagrodzenia brutto powoduje obniżenie świadczenia. Przekroczenie 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto skutkuje zawieszeniem wypłaty. Warto monitorować swoje zarobki, aby uniknąć obniżenia lub zawieszenia świadczenia.
Co, jeśli nie spełniasz wszystkich warunków?
Warto pamiętać o pewnych możliwościach. Nawet jeśli wdowa lub wdowiec nie spełnia podstawowych kryteriów. Jeśli nie ma środków do życia, może otrzymać rentę. Może to być świadczenie okresowe. Przysługuje na okres jednego roku od śmierci współmałżonka. Po roku, aby kontynuować otrzymywanie renty, trzeba podjąć określone działania. Można uczestniczyć w szkoleniu podnoszącym kwalifikacje zawodowe. Od 2024 roku możliwe jest okresowe świadczenie na czas szkolenia lub opieki. W przypadku niepełnej emerytury zmarłego, świadczenie jest zaokrąglane do pełnej kwoty. Od tej kwoty oblicza się rentę rodzinną.
Czy mogę pracować pobierając rentę rodzinną?
Tak, możesz pracować. Musisz jednak uważać na progi dochodowe. ZUS może zmniejszyć świadczenie. Może je nawet zawiesić. Sprawdź aktualne limity dochodowe co kwartał.
Czy długość małżeństwa ma znaczenie dla renty rodzinnej?
Nie, długość trwania małżeństwa nie wpływa na prawo do renty rodzinnej. Ważne jest, czy małżeństwo trwało do śmierci współmałżonka. Konieczne jest też spełnienie pozostałych warunków, np. wieku czy opieki nad dziećmi.
Co z rentą po byłym małżonku?
Prawo do renty rodzinnej można uzyskać także po rozwodzie. Były małżonek musi spełniać warunki. Musi mieć też zasądzone alimenty od zmarłego. Alimenty muszą być zasądzone wyrokiem sądowym.
Czy renta rodzinna przysługuje po kimś, kto nie miał emerytury?
Renta rodzinna przysługuje po osobie zmarłej. Ta osoba musiała mieć prawo do emerytury lub renty. Mogła też spełniać warunki do ich uzyskania w chwili śmierci. Zasiłek przedemerytalny czy świadczenie kompensacyjne też dają takie prawo.
Kiedy ZUS zacznie wypłacać rentę rodzinną?
Wypłata renty rodzinnej rusza po złożeniu poprawnego wniosku. ZUS ma miesiąc na wydanie decyzji. Jeśli wniosek złożono w ciągu miesiąca od śmierci, renta przysługuje od dnia zgonu. Późniejsze złożenie wniosku oznacza wypłatę od miesiąca złożenia.
