Sołtysi w Polsce odgrywają kluczową rolę w życiu lokalnych społeczności. Świadczenie pieniężne to forma docenienia ich wieloletniej pracy. Wyjaśniamy, ile wynosi dodatek dla sołtysów i kto może go otrzymać po niedawnych zmianach w przepisach.
Czym jest świadczenie pieniężne dla sołtysów?
Świadczenie pieniężne dla sołtysów to forma wsparcia. Przysługuje osobom, które przez długi czas pełniły tę społeczną funkcję. Zostało ono wprowadzone Ustawą z dnia 26 maja 2023 roku. Celem ustawy jest uhonorowanie zasłużonych sołtysów. Przyznawanie dodatku rozpoczęło się 1 lipca 2023 roku.
Funkcja sołtysa jest społeczna. Sołtysi nie otrzymują obowiązkowego wynagrodzenia. Rada gminy może przyznać im diety lub zwrot kosztów. Praca sołtysa wiąże się z dużym nakładem wysiłku. Organizują zebrania wiejskie i wykonują uchwały. Zarządzają mieniem komunalnym i gminnym. Prowadzą inkaso podatków lokalnych. Dostarczają nakazy podatkowe mieszkańcom. Sołtys organizuje też życie społeczno-kulturalne na wsi.
Mimo istotnej roli, jaką sołtys odgrywa w społeczności wiejskiej, ustawodawca nie przewidział dla niego obowiązkowego wynagrodzenia, jedynie rada gminy może przyznać sołtysowi diety oraz zwrot kosztów podróży. Tym samym sołtys nie jest, jak w przeszłości, opłacanym urzędnikiem, ale pełni on funkcję społeczną, gdyż nie otrzymuje wynagrodzenia. Należy przy tym podkreślić nakład pracy, jaki wiąże się z pełnieniem funkcji sołtysa.
Kto może otrzymać dodatek dla sołtysa?
Dodatek sołtysowski przysługuje spełniającym określone warunki. Należy spełnić dwa główne kryteria. Trzeba osiągnąć odpowiedni wiek emerytalny. Wymagany jest też określony czas pełnienia funkcji sołtysa.
Wiek uprawnionych
Wiek jest jednym z kluczowych warunków. Świadczenie przysługuje po osiągnięciu wieku emerytalnego. Dla kobiet wynosi on 60 lat. Dla mężczyzn wynosi on 65 lat. Osoby muszą mieć ukończony wymagany wiek.
Wymagany okres pełnienia funkcji sołtysa
Okres pełnienia funkcji jest ściśle określony. Przed zmianami wymagano co najmniej 8 lat służby. Nowe przepisy skróciły ten czas. Od 16 września 2024 roku wystarczy 7 lat pełnienia funkcji. Okres ten nie musi być ciągły. Liczy się łączny czas sprawowania urzędu. Dotyczy to także okresu przed 1990 rokiem. Wcześniej pełnienie funkcji przed 1990 rokiem było problemem. Nowelizacja ustawy ułatwia uzyskanie świadczenia. Warunkiem wliczenia okresu przed 1990 rokiem jest pełnienie funkcji także po wejściu w życie ustawy z 1990 roku.
Kto nie otrzyma świadczenia?
Nie wszyscy sołtysi spełniający podstawowe kryteria otrzymają dodatek. Istnieją warunki wykluczające. Dodatek nie przysługuje osobom skazanym prawomocnym wyrokiem. Dotyczy to przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Skazanie musi być związane z pełnioną funkcją.
Ile wynosi dodatek dla sołtysa?
Wysokość świadczenia pieniężnego ulega zmianom. Kwota jest corocznie waloryzowana. Waloryzacja odbywa się na podstawie wskaźnika. Wskaźnik ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego.
Wysokość świadczenia w 2024 roku
Początkowa kwota świadczenia wynosiła 300 zł. Obowiązywała od 1 lipca 2023 roku. Pierwsza waloryzacja nastąpiła 1 marca 2024 roku. Świadczenie wzrosło o 36,36 zł. Od 1 marca 2024 roku wynosi 336,36 zł miesięcznie.
| Okres | Kwota świadczenia |
|---|---|
| Lipiec 2023 – Luty 2024 | 300 zł |
| Od Marca 2024 | 336,36 zł |
Waloryzacja świadczenia i kwota w 2025 roku
Świadczenie podlega corocznej waloryzacji. Odbywa się ona od dnia 1 marca. Wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2024 roku wyniósł 112,12%. Kolejna waloryzacja zaplanowana jest na marzec 2025 roku. Od 1 marca 2025 roku dodatek dla sołtysa wzrośnie. Będzie wynosił 354,86 zł miesięcznie. Oznacza to wzrost o 18,50 zł. Waloryzacja ma chronić realną wartość świadczenia. Stanowi wyraz uznania dla pracy byłych sołtysów.
| Okres | Kwota świadczenia | Wzrost |
|---|---|---|
| Od Marca 2024 | 336,36 zł | – |
| Od Marca 2025 | 354,86 zł | 18,50 zł |
Jak złożyć wniosek o dodatek sołtysowski?
Aby otrzymać świadczenie, należy złożyć wniosek. Procedura jest formalna. Wniosek składa się do odpowiedniej instytucji. Trzeba dołączyć wymagane dokumenty.
Gdzie złożyć wniosek?
Wniosek o przyznanie świadczenia składa się do KRUS. Jest to Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Wniosek kieruje się do Prezesa KRUS. Można go złożyć w oddziale regionalnym KRUS. Dostępne są także placówki terenowe KRUS. Wniosek można złożyć w dowolnej placówce. Nie trzeba składać go w miejscu zamieszkania. Formularz wniosku jest dostępny na stronie rządowej gov.pl.
Wymagane dokumenty i potwierdzenia
Do wniosku należy dołączyć niezbędne dokumenty. Wymagane jest zaświadczenie od wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Zaświadczenie potwierdza okres pełnienia funkcji sołtysa. Należy także złożyć oświadczenie o niekaralności. W przypadku braku dokumentacji potwierdzającej okres pełnienia funkcji, można przedstawić alternatywne dowody. Od 16 września 2024 roku wystarczy pisemne oświadczenie. Musi być ono potwierdzone przez co najmniej 3 osoby. Osoby te muszą zamieszkiwać w sołectwie w czasie pełnienia funkcji przez wnioskodawcę. Przed tą datą wymagano oświadczeń 5 osób. Można dołączyć postanowienie o odmowie wydania zaświadczenia przez urząd. W przypadku wcześniejszego składania wniosku, nie trzeba ponownie załączać tych samych dokumentów.
Wymagane dokumenty:
- Wniosek o przyznanie świadczenia
- Zaświadczenie z urzędu gminy o okresie pełnienia funkcji
- Oświadczenie o niekaralności
- Oświadczenia 3 świadków (jeśli brak dokumentów z gminy) – od 16 września 2024 r.
Czas oczekiwania na decyzję i wypłata
Po złożeniu wniosku KRUS rozpatruje sprawę. Decyzja o przyznaniu lub odmowie świadczenia wydawana jest w terminie. KRUS ma do 60 dni na wydanie decyzji. Świadczenie wypłacane jest miesięcznie. Prawo do świadczenia powstaje od dnia spełnienia warunków. Wypłata następuje od pierwszego dnia miesiąca złożenia wniosku. Świadczenie za miesiące do daty decyzji wypłacane jest w terminie do 15 dnia miesiąca. Nienależnie pobrane świadczenie podlega zwrotowi. Zwrot następuje z odsetkami. Roszczenia o zwrot przedawniają się po 10 latach.
Zmiany w przepisach od 2024 roku
Najnowsza nowelizacja ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa wprowadziła kluczowe zmiany. Nowe przepisy weszły w życie 16 września 2024 roku. Mają one poszerzyć krąg beneficjentów. Ułatwiają też postępowanie dowodowe.
Skrócenie wymaganego okresu pełnienia funkcji
Najważniejsza zmiana dotyczy wymaganego okresu. Przed nowelizacją trzeba było pełnić funkcję co najmniej 8 lat. Często wymagano też pełnienia funkcji przez co najmniej dwie kadencje. Nowe przepisy skracają ten czas do 7 lat. Wymóg pełnienia funkcji przez 2 kadencje został zniesiony. Wystarczy łączny okres 7 lat.
Praktyka stosowania regulacji prawnych dotyczących wyborów na sołtysa była taka, iż gminy często w sposób nieuprawniony ogłaszały wybory na nową kadencję o kilka dni wcześniej i skracały formalnie sołtysom okres sprawowania funkcji, tym samym pozbawiając niektóre osoby prawa do świadczenia pieniężnego.
Zmiana ta odpowiada na problemy zgłaszane przez sołtysów. Wiele decyzji odmownych wynikało z niespełnienia równego 8 lat. Do stycznia 2024 roku wydano niemal 2500 decyzji odmownych. Około 1208 odmów dotyczyło krótszego okresu niż 8 lat. Kolejne 1246 odmów dotyczyło pełnienia funkcji przed wejściem w życie ustawy z 1990 roku.
Zmiany w dokumentowaniu okresu (oświadczenia świadków)
Nowelizacja uprościła procedurę dowodową. Wcześniej w przypadku braku dokumentów z gminy, wymagano pisemnych oświadczeń od 5 osób. Osoby te musiały mieszkać w sołectwie w czasie pełnienia funkcji przez wnioskodawcę. Od 16 września 2024 roku wystarczą oświadczenia od 3 osób.
Pełnienie funkcji przed 1990 rokiem
Nowe przepisy uwzględniają okres pełnienia funkcji przed 27 maja 1990 roku. Jest to data wejścia w życie ustawy o samorządzie gminnym. Okres służby przed 1990 rokiem jest wliczany. Warunkiem jest pełnienie funkcji także na podstawie ustawy z 1990 roku. Ta zmiana umożliwia uzyskanie świadczenia większej grupie seniorów.
Budżet i statystyki świadczeń
Wprowadzenie świadczenia dla sołtysów wiąże się ze znacznymi wydatkami dla budżetu państwa. Planowane kwoty na realizację zadania są wysokie. Rośnie liczba osób uprawnionych do świadczenia.
Do stycznia 2024 roku KRUS przyznał 31 457 świadczeń. Łączna liczba decyzji odmownych wyniosła około 8% ogólnej liczby przyznanych świadczeń. Wzrost liczby uprawnionych generuje dodatkowe koszty. Szacuje się, że wzrost o 1000 uprawnionych zwiększa wydatki o 4 mln zł. Wzrost o 3 tysiące osób to około 12 mln zł więcej wydatków.
Limit wydatków na świadczenia sołtysowskie:
| Rok | Limit wydatków (mln zł) |
|---|---|
| 2023 | 73,8 |
| 2024 | 162,85 |
| 2025 | 172,2 |
| 2026 | 179,58 |
| 2027 | 187,45 |
| 2028 | 195,82 |
| 2029 | 204,67 |
| 2030 | 213,53 |
| 2031 | 222,88 |
| 2032 | 232,72 |
Podstawa prawna świadczenia
Świadczenie pieniężne dla sołtysów opiera się na konkretnych przepisach. Głównym aktem prawnym jest Ustawa z dnia 26 maja 2023 r. o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa. Ustawa ta wprowadziła świadczenie do polskiego porządku prawnego. Zmiany w zasadach przyznawania świadczenia wprowadziła nowelizacja. Jest to Ustawa z dnia 24 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa. Przepisy te są powiązane z Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Określa ona status i zadania sołtysa.
Ile wynosi dodatek dla sołtysa w 2025 roku?
Od 1 marca 2025 roku dodatek dla sołtysa będzie wynosił 354,86 zł miesięcznie. Kwota ta wynika z corocznej waloryzacji świadczenia.
Po ilu latach pełnienia funkcji przysługuje dodatek?
Po zmianach obowiązujących od 16 września 2024 roku, dodatek przysługuje po co najmniej 7 latach pełnienia funkcji sołtysa. Wcześniej wymagano 8 lat lub 2 kadencji.
Gdzie złożyć wniosek o świadczenie?
Wniosek o przyznanie świadczenia należy złożyć w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Można to zrobić w dowolnym oddziale regionalnym lub placówce terenowej KRUS.
Czy okres pełnienia funkcji przed 1990 rokiem jest wliczany?
Tak, okres pełnienia funkcji sołtysa przed 1990 rokiem jest wliczany. Warunkiem jest, aby osoba ta pełniła funkcję także na podstawie ustawy o samorządzie gminnym z 1990 roku.
Co zrobić, gdy urząd gminy nie ma dokumentów potwierdzających okres służby?
W przypadku braku dokumentów z urzędu gminy, można przedstawić pisemne oświadczenia. Od 16 września 2024 roku wystarczą oświadczenia od co najmniej 3 osób. Osoby te muszą potwierdzić okres zamieszkiwania w sołectwie w czasie pełnienia funkcji przez wnioskodawcę.
